از کریدور زنگزور تا کریدورغلات؛ اقتصادسرآمد بررسی می کند
اقتصاددریایی - ولادیمیر پوتین قرار بود به ترکیه سفر کند اما بعدا تصمیم تغییر و قرار شد اردوغان به مسکو سفر کند.
به گزارش اقتصادسرآمد، عبدالقادر سلوی، نویسنده ترک و یکی از نزدیکان رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور ترکیه، اوایل ماه قبل اعلام کرد که ولادیمیر پوتین بزودی به ترکیه سفر خواهد کرد اما بعدا تصمیم تغییر و قرار شد اردوغان به مسکو سفر کند.
توحید ورستان - موارد احتمالی مهمی در دستور کار مذاکرات سطح عالی روسیه و ترکیه است که عبارتند از بازگشت روسیه به طرح غلات دریای سیاه و کریدور غلات؛ روابط تجاری دوجانبه، کریدور زنگزور و روابط ترکیه، آذربایجان و ارمنستان و مساله سوریه.
اردوغان به دنبال احیای کریدور غلات
قبلا کارشناسان پیش‌بینی می‌کردند که اردوغان می‌خواهد معامله غلات را دوباره برقرار کند زیرا نمی‌خواهد منافع مالی و بین المللی آن را از دست بدهد. احیای منافع روسیه بارها و بارها به طور علنی و واضح قبل و بعد از خروج دولت روسیه از توافق غلات یا تعلیق مشارکت خود در قراردادهای استانبول در سال ۲۰۲۲ مورد توجه قرار گرفت. شرایط معامله غلات به منافع روسیه بازمی‌گردد که عبارتند از لغو تحریم‌های صادراتی محصولات کشاورزی و کودهای شیمیایی، اتصال بانک کشاورزی روسیه به سوئیفت، مجوز واردات قطعات یدکی ماشین آلات کشاورزی و تعمیر خط لوله اصلی آمونیاک Togliatti-Odessa .
شرایط مورد علاقه روسیه توسط وزارت خارجه روسیه، سخنگوی ریاست جمهوری روسیه، دستیار رئیس جمهور روسیه در امور سیاست خارجی و حتی ولادیمیر پوتین رئیس جمهور روسیه در گفت و گوی تلفنی با اردوغان اعلام شده است. با این حال ترکیه به دنبال این است که عبور کشتی‌های جنگی روسیه از تنگه‌های ترکیه به سمت سوریه را یادآوری و بدین ترتیب برتری ترکیه را به نمایش بگذارد.
تنگه‌های ترکیه نیز برای دیپلماسی روسیه ضروری است تا ارتباطات دریایی با کشورهای آفریقایی را در اولویت قرار دهد. آنکارا به مسکو پیشنهاد عبور غلات روسیه از طریق خاک خود را به کشورهای فقیر آفریقایی و همچنین تبدیل غلات به آرد در کارخانه‌های آرد ترکیه می‌دهد، که طبیعتا هزینه‌ای نیز دارد.
روند رو به رشد روابط تجاری بین روسیه و ترکیه
در نهایت، اردوغان در خلال گفتگوهای خود با پوتین، احتمالا پیشنهاد دریاسالار بازنشسته نیروی دریایی ایالات متحده، جیمز استاوریدیس، ایجاد کاروان نیروی دریایی ناتو شامل غلات اوکراینی با اسکورت نیروی دریایی ترکیه را مطرح کند. با این حال، آنکارا تاکنون از حمایت از این ابتکار امتناع کرده و به دوست خود پوتین امیدوار است. البته روابط تجاری بین روسیه و ترکیه روند رو به رشد و گسترش دامنه مبادلات تجاری را دارد که صادرات گاز روسیه، ساخت نیروگاه هسته‌ای و گردشگری بخشی از آن است. آنکارا امیدوار است پروژه «هاب گاز» که به ابتکار رئیس جمهور پوتین به ترک‌ها پیشنهاد شد، اجرایی شود. همکاری‌های فنی-نظامی در زمینه‌های فناوری به ویژه در زمینه‌های هوانوردی رزمی، پدافند هوایی و فضایی در این راساست. یکی از زمینه‌های مهم همکاری تجاری ترانزیت محصولات اروپایی از طریق ترکیه به روسیه و همچنین خدمات مالی است.
افزایش فشار بر روس‌ها در قفقاز
پس از شکست نظامی ارمنستان در قره باغ کوهستانی در سال ۲۰۲۰، کریدور زنگزور مورد توجه ویژه قرار گرفته است. ترکیه فشار خود در منطقه‌ای را افزایش داد تا از طریق منطقه نخجوان و مغری ارمنستان، کوتاه‌ترین ارتباط زمینی بین آذربایجان و بقیه کشورهای ترک آسیای مرکزی را به دست آورد. اردوغان تاکنون این ارتباط را به عنوان یک کریدور تجاری حیاتی مهم برای کشورهای کلیدی اوراسیا مانند ترکیه، روسیه و چین تعریف کرده است. در واقع این کریدور «پلی» است که ترکیه را به توران بزرگ متصل می‌کند. با آن، ترکیه یک پروژه انرژی جدید به نام پروژه توسعه گاز TANAP-۲ یا خط لوله ترانس کاسپین را محقق خواهد کرد که ضمن دور زدن روسیه، دسترسی به منابع گازی ترکمنستان را فراهم می‌کند. موضوع کریدور زنگزور بدون توجه به منافع و اهداف طرف ارمنی، احتمالاً در دیدارهای پوتین و اردوغان بیشتر مطرح می‌شود. در انجام این کار، هر یک از طرفین بر اساس منافع خود موضع‌گیری می‌کنند و بدون در نظر گرفتن دوستی شخصی رهبران، سود بیشتر تاکنون نصیب ترکیه شده است. از همین روی، بار دیگر فشار بیشتری بر موضع مسکو وجود دارد. مسکو در صورت تحقق کریدور زنگزور ،حضور ژئوپلیتیکی خود در قره باغ کوهستانی را از دست خواهد داد زیرا قره باغ به آذربایجان واگذار و آنکارا و باکو قصد ندارند حضور نظامی - سیاسی روسیه را در مناطق مسئولیت خود حفظ کنند و بدین ترتیب ارمنستان به آمریکا و ترکیه وابسته می‌شود. این به معنای خروج ارمنستان از سازمان پیمان امنیت جمعی (CSTO) و توقف حضور نظامی روسیه در ماوراء قفقاز، از جمله خروج پایگاه نظامی ۱۰۲ از گیومری و نیروهای مرزبانی روسیه خواهد بود.
علاوه بر این، واگذاری کریدور زنگزور توسط روسیه به ترکیه و آذربایجان به شدت به روابط مسکو با تهران لطمه می‌زند، زیرا تهران نمی‌خواهند ترکیه و ناتو در مرزهای شمالی خود تقویت شود. با این حال، اگر آنکارا و باکو برای استقرار اراده خود در منطقه به زور تکیه کنند، این خطر وجود دارد که صلح بین ارمنستان و آذربایجان از بین برود و چشم انداز یک درگیری جدید منطقه‌ای به واقعیت تبدیل شود.در چنین حالتی، روسیه چگونه باوجود کریدور زنگزور رابطه خوبی با ترکیه خواهد داشت؟ باید توجه داشت که چنین دیپلماسی می‌تواند منجر به مسدود شدن رویکرد شمال-جنوب، هم در جهت ایران و هم در ترکیه شود.
بن‌بست در پرونده سوریه
اردوغان از طرح روسیه برای مذاکره جدی با طرف سوری در سطح وزارت خارجه، وزارت دفاع و سازمان‌های اطلاعاتی خارجی به‌ویژه قبل از انتخابات ماه می حمایت کرد. با این حال، آنکارا آشکارا هدف خود را برای ماندن در مناطق شمالی سوریه اعلام و استراتژی خود را با تهدید کردها توجیه می‌کند. دولت قزاقستان، احتمالا با حمایت آنکارا، محدودیت‌هایی را بر پلت‌فرم مذاکرات آستانه بین روسیه، ترکیه، ایران و سوریه اعمال کرد. به عبارت دیگر، اردوغان می‌تواند در کلام به همتای روسی خود قول صلح در سوریه بدهد اما بدون خروج نیروهای خود یا پایان دادن به حمایت نظامی از تشکل‌های شبه نظامی طرفدار ترکیه شاید این امر سخت باشد. علاوه بر این، موضع ترکیه در وضعیت سوریه آشکارا در تضاد با استراتژی ایران بوده که در دیدار وزارت خارجه اعلام کرده است که نیروهای ترکیه باید از قلمرو تحت کنترل دولت سوریه خارج شوند. بنابراین، مشخص می‌شود که دیدار پوتین با اردوغان نمی‌تواند به راه‌حل‌های اساسی منجر شود چون جایگاه روسیه در خاورمیانه و قفقاز جنوبی به شدت آسیب خواهد دید.
اردوغان به دنبال احیای کریدور غلات
قبلا کارشناسان پیش‌بینی می‌کردند که اردوغان می‌خواهد معامله غلات را دوباره برقرار کند زیرا نمی‌خواهد منافع مالی و بین المللی آن را از دست بدهد. احیای منافع روسیه بارها و بارها به طور علنی و واضح قبل و بعد از خروج دولت روسیه از توافق غلات یا تعلیق مشارکت خود در قراردادهای استانبول در سال ۲۰۲۲ مورد توجه قرار گرفت. شرایط معامله غلات به منافع روسیه بازمی‌گردد که عبارتند از لغو تحریم‌های صادراتی محصولات کشاورزی و کودهای شیمیایی، اتصال بانک کشاورزی روسیه به سوئیفت، مجوز واردات قطعات یدکی ماشین آلات کشاورزی و تعمیر خط لوله اصلی آمونیاک Togliatti-Odessa .
شرایط مورد علاقه روسیه توسط وزارت خارجه روسیه، سخنگوی ریاست جمهوری روسیه، دستیار رئیس جمهور روسیه در امور سیاست خارجی و حتی ولادیمیر پوتین رئیس جمهور روسیه در گفت و گوی تلفنی با اردوغان اعلام شده است. با این حال ترکیه به دنبال این است که عبور کشتی‌های جنگی روسیه از تنگه‌های ترکیه به سمت سوریه را یادآوری و بدین ترتیب برتری ترکیه را به نمایش بگذارد.
تنگه‌های ترکیه نیز برای دیپلماسی روسیه ضروری است تا ارتباطات دریایی با کشورهای آفریقایی را در اولویت قرار دهد. آنکارا به مسکو پیشنهاد عبور غلات روسیه از طریق خاک خود را به کشورهای فقیر آفریقایی و همچنین تبدیل غلات به آرد در کارخانه‌های آرد ترکیه می‌دهد، که طبیعتا هزینه‌ای نیز دارد.
روند رو به رشد روابط تجاری بین روسیه و ترکیه
در نهایت، اردوغان در خلال گفتگوهای خود با پوتین، احتمالا پیشنهاد دریاسالار بازنشسته نیروی دریایی ایالات متحده، جیمز استاوریدیس، ایجاد کاروان نیروی دریایی ناتو شامل غلات اوکراینی با اسکورت نیروی دریایی ترکیه را مطرح کند. با این حال، آنکارا تاکنون از حمایت از این ابتکار امتناع کرده و به دوست خود پوتین امیدوار است. البته روابط تجاری بین روسیه و ترکیه روند رو به رشد و گسترش دامنه مبادلات تجاری را دارد که صادرات گاز روسیه، ساخت نیروگاه هسته‌ای و گردشگری بخشی از آن است. آنکارا امیدوار است پروژه «هاب گاز» که به ابتکار رئیس جمهور پوتین به ترک‌ها پیشنهاد شد، اجرایی شود. همکاری‌های فنی-نظامی در زمینه‌های فناوری به ویژه در زمینه‌های هوانوردی رزمی، پدافند هوایی و فضایی در این راساست. یکی از زمینه‌های مهم همکاری تجاری ترانزیت محصولات اروپایی از طریق ترکیه به روسیه و همچنین خدمات مالی است.
افزایش فشار بر روس‌ها در قفقاز
پس از شکست نظامی ارمنستان در قره باغ کوهستانی در سال ۲۰۲۰، کریدور زنگزور مورد توجه ویژه قرار گرفته است. ترکیه فشار خود در منطقه‌ای را افزایش داد تا از طریق منطقه نخجوان و مغری ارمنستان، کوتاه‌ترین ارتباط زمینی بین آذربایجان و بقیه کشورهای ترک آسیای مرکزی را به دست آورد. اردوغان تاکنون این ارتباط را به عنوان یک کریدور تجاری حیاتی مهم برای کشورهای کلیدی اوراسیا مانند ترکیه، روسیه و چین تعریف کرده است. در واقع این کریدور «پلی» است که ترکیه را به توران بزرگ متصل می‌کند. با آن، ترکیه یک پروژه انرژی جدید به نام پروژه توسعه گاز TANAP-۲ یا خط لوله ترانس کاسپین را محقق خواهد کرد که ضمن دور زدن روسیه، دسترسی به منابع گازی ترکمنستان را فراهم می‌کند. موضوع کریدور زنگزور بدون توجه به منافع و اهداف طرف ارمنی، احتمالاً در دیدارهای پوتین و اردوغان بیشتر مطرح می‌شود. در انجام این کار، هر یک از طرفین بر اساس منافع خود موضع‌گیری می‌کنند و بدون در نظر گرفتن دوستی شخصی رهبران، سود بیشتر تاکنون نصیب ترکیه شده است. از همین روی، بار دیگر فشار بیشتری بر موضع مسکو وجود دارد. مسکو در صورت تحقق کریدور زنگزور ،حضور ژئوپلیتیکی خود در قره باغ کوهستانی را از دست خواهد داد زیرا قره باغ به آذربایجان واگذار و آنکارا و باکو قصد ندارند حضور نظامی - سیاسی روسیه را در مناطق مسئولیت خود حفظ کنند و بدین ترتیب ارمنستان به آمریکا و ترکیه وابسته می‌شود. این به معنای خروج ارمنستان از سازمان پیمان امنیت جمعی (CSTO) و توقف حضور نظامی روسیه در ماوراء قفقاز، از جمله خروج پایگاه نظامی ۱۰۲ از گیومری و نیروهای مرزبانی روسیه خواهد بود.
علاوه بر این، واگذاری کریدور زنگزور توسط روسیه به ترکیه و آذربایجان به شدت به روابط مسکو با تهران لطمه می‌زند، زیرا تهران نمی‌خواهند ترکیه و ناتو در مرزهای شمالی خود تقویت شود. با این حال، اگر آنکارا و باکو برای استقرار اراده خود در منطقه به زور تکیه کنند، این خطر وجود دارد که صلح بین ارمنستان و آذربایجان از بین برود و چشم انداز یک درگیری جدید منطقه‌ای به واقعیت تبدیل شود.در چنین حالتی، روسیه چگونه باوجود کریدور زنگزور رابطه خوبی با ترکیه خواهد داشت؟ باید توجه داشت که چنین دیپلماسی می‌تواند منجر به مسدود شدن رویکرد شمال-جنوب، هم در جهت ایران و هم در ترکیه شود.
بن‌بست در پرونده سوریه
اردوغان از طرح روسیه برای مذاکره جدی با طرف سوری در سطح وزارت خارجه، وزارت دفاع و سازمان‌های اطلاعاتی خارجی به‌ویژه قبل از انتخابات ماه می حمایت کرد. با این حال، آنکارا آشکارا هدف خود را برای ماندن در مناطق شمالی سوریه اعلام و استراتژی خود را با تهدید کردها توجیه می‌کند. دولت قزاقستان، احتمالا با حمایت آنکارا، محدودیت‌هایی را بر پلت‌فرم مذاکرات آستانه بین روسیه، ترکیه، ایران و سوریه اعمال کرد. به عبارت دیگر، اردوغان می‌تواند در کلام به همتای روسی خود قول صلح در سوریه بدهد اما بدون خروج نیروهای خود یا پایان دادن به حمایت نظامی از تشکل‌های شبه نظامی طرفدار ترکیه شاید این امر سخت باشد. علاوه بر این، موضع ترکیه در وضعیت سوریه آشکارا در تضاد با استراتژی ایران بوده که در دیدار وزارت خارجه اعلام کرده است که نیروهای ترکیه باید از قلمرو تحت کنترل دولت سوریه خارج شوند. بنابراین، مشخص می‌شود که دیدار پوتین با اردوغان نمی‌تواند به راه‌حل‌های اساسی منجر شود چون جایگاه روسیه در خاورمیانه و قفقاز جنوبی به شدت آسیب خواهد دید.
نیازمندی‌ها
عناوین روزنامههای امروز
