پایگاه خبری اقتصاد دریایی

به گزارش اقتصاددریایی، دی ماه سال گذشته شاهد برگزاری نمایشگاه صنایع دریایی ایران در بوشهر بودیم. و این روزها خبر رسیده است که نمایشگاه بین‌المللی صنایع دریایی در بندرعباس مهیا است و در آینده نزدیک مشابه این نمایشگاه‌ها در جزیره کیش که پسوند بین‌المللی را هم یدک می‌کشد برگزار می‌شود. آن چه برای ما قابل توجه است، سیاست یا سیاست‌هایی است که بر امور نمایشگاه‌های صنایع دریایی کشور حاکم است. مجموعه ذهنی ما مالامال از پرسش و ابهام است و البته جایگاه مشخصی که بتوان این پرسش‌ها را با آن‌ها درمیان بگذاریم و برای افکار عمومی رفع ابهام کنیم، انگار وجود خارجی ندارد. از این روست که برآنیم نکاتی در باره آن به تحلیل بنشینیم شاید گشایشی در گره ذهنی ما به وجود آید.
سیاست گم شده
از دو جهت سیاست‌های نمایشگاه دریایی ایران گم شده‌اند، یکی از جهت سیاست‌گذار و دیگری از جهت سیاست‌گذاری. این‌که سیاست‌گذار برگزاری نمایشگاه‌های دریایی ایران کیست، یک سوال پر تکرار و بی جواب است. هر کس یک سازمان را معرفی می‌کند. برخی شرکت نمایشگاه‌ها، برخی دبیرخانه شورای عالی صنایع دریایی و برخی نیز سازمان‌هایی مثل بنادر و دریانوردی را. برخی هم بر این نظرند که برگزاری نمایشگاه بستگی به توان مالی و مدیریتی بخش خصوصی دارد و هر کس که بتواند می‌تواند مجوز بگیرند و اجرا کند. 
چند نمایشگاه در سال؟
سوال دیگر این است که مطلوبیت در چه عددی است و چند نمایشگاه در سال نیاز داریم؟ چند نمایشگاه باید برگزار شود تا بالاترین مطلوبیت ممکن را حاصل کند؟
برخی می‌گویند فقط یک نمایشگاه برگزار شود مشروط بر اینکه گسترده و فراگیر باشد. اینان نظرشان روی نمایشگاه تهران است و تصور می‌کنند هر نمایشگاهی که در مرکز برگزار شود، لزوما موثرترین نمایشگاه است و به نمایشگاه‌های دیگر نیازی نیست.
برخی می‌گویند در استان ساحلی باید برگزار شود و نه در مرکز. زیرا انتقال مواد نمایشگاهی دریایی به تهران بسیار هزینه بر است در حالی که عناصر نمایشگاهی دریایی در سواحل به راحتی قابل حصول است. 
برخی دیگر می‌گویند که اتفاقا نمایشگاه‌ها باید در سایر استان‌های غیرساحلی برگزار شود، زیرا ساحل‌نشینان هر روز با پدیده‌های نمایشگاهی مواجه هستند و نیازی به نمایشگاه‌های تکراری ندارند. 
اما این که کدام دیدگاه درست و اصلح است، پرسشی ناممکن است زیرا متولی مشخصی که روی این موضوع کار کارشناسی کرده باشد و جواب کارشناسانه بدهد وجود خارجی ندارد. هرچه هست، نظرات شخصی است که اغلب با استفاده از جایگاه سازمانی و شاید بهتر است بنویسم با سوءاستفاده از جایگاه سازمانی خود، نظر شخصی خود را در نقاب نظر کارشناسی مطرح کرده و غالب می‌کند. 
نمایشگاه در هشت‌گانه بازاریابی 
فکر می‌کنم بهتر است بازیادآوری کنیم که نمایشگاه چیست و اساسا در آمیخته بازاریابی چه تعریف، جایگاه و هدفی دارد و سپس بررسی کنیم که آیا نمایشگاه‌های دریایی بر قاعده و اسلوب نظام علمی بازاریابی شکل می‌گیرند یا اموری عشقی و دلی است!
نمایشگاه در هشت گانه مارکتینگ، در بخش بازارگردی قرار می‌گیرد. در این مقام، تولیدکننده و عرضه‌کننده خود را در معرض دید، حس و لمس مشتری قرار می‌دهد و با ارتباط مستقیم با مشتری به کسب و کار خود رونق می‌بخشد. در این عرضه، نکات مهمی باید در نظر گرفته شود که در نهایت، سود و زیان معنا پیدا کند. به عبارتی به این پرسش پاسخ داده شود که چه هزینه‌ای می‌کنم و چه سودی می‌برم.
بدیهی است با این منطق ساده، اگر میلیاردها هزینه شود و چیزی عاید نشود، ضرر مطلق است و برگزاری نمایشگاه معنا ندارد. با این وصف، بررسی سرانگشتی نمایشگاه‌های دریایی نشان می‌دهد که آن وجه مفید و درآمدزا برای نمایشگران وجود ندارد. این است که برای ما ابهام بزرگی وجود دارد که چرا نمایشگاه برگزار می‌کنند در حالی که اصل برگزاری آن با توجه به نواقصی که دارد -مخصوصا در جنبه بازارگرمی- زیر سوال است!
برگزاری نمایشگاه به چه دلیل؟
باید دید که برگزارکنندگان به چه دلایلی این نمایشگاه‌ها را برگزار می‌کنند؟ یکی به آن دلیل که در تقویم سالانه نمایشگاه‌های ایران حاضر باشند. و دیگر این که برگزار می‌کنند که از رقبای داخلی عقب نمانند! چه منطق ضعیفی! و نیز برگزار می‌کنند چون چاره دیگری ندارند! این است که به آمیخته بازاریابی دقت نمی‌کنند. مثلا مکان برگزاری نمایشگاه یکی از مهم ترین ارکان آمیخته بازاریابی است که در بحث نمایشگاه‌های دریایی ایران تعریف نشده است. برای نمونه، برگزاری نمایشگاه دریایی در تهران، نمی‌تواند چندان با منطق مکان برگزاری نمایشگاه دریایی هم‌خوانی داشته باشد. اما چرا بخشی از این نمایشگاه در تهران و در نمایشگاه حمل و نقل (مصلی) برگزار می‌شود، واقعا جای تعجب است! اغلب بهانه این است که تاجران بین‌المللی اینجا هستند که البته این هم منطق ضعیفی است زیرا تاجر هرجا که لازم باشد هست، چه در ساحل باشد چه در دریا و چه در مرکز یا هر جای دیگر. کافی است امکانات معمول و مرسوم برای وی مهیا باشد. اما نکته این است که نمایشگاه باز ما چه می‌کارد و چه برداشت می‌کند. چه هزینه ای برای کدام مکان مناسب است؟ سوال‌های بی تحقیق و بی پاسخ. 
ضعف بازارگرمی
با توجه به مدیریت بازاریابی و تحلیل نمایشگاه‌های دریایی، یکی از مهمترین نقاط ضعف این نمایشگاه‌ها، مقوله بازارگرمی است که به مباحث ترویجی و تبلیغی و رسانه‌ای برمی‌گردد. تقریبا تمامی نمایشگاه‌های چند سال اخیر، با ضعف مفرط اطلاع‌رسانی و خبررسانی و فرهنگ‌سازی مواجه بوده‌اند به نحوی که برگزاری یا عدم برگزاری آن‌ها چندان تفاوتی ندارد. 
وقتی یک فرایند مدیریتی ناقص اجرا شود، نتیجه مطلوب حاصل نمی‌شود. در این رابطه علاوه بر استفهام زیاد در مساله مکان، ابهام زیادی در مساله بازارگرمی وجود دارد که این دو نقص بزرگ، در طول سالیان برگزاری نمایشگاه‌های دریایی موجب افت مطلوبیت آن‌ها شده و نتیجه درخشانی که باید حاصل کنند را نکرده اند. آیا غیر از این است؟
یکی از بزرگان صنایع دریایی همین چند ساعت پیش برای ما پیامکی فرستاده است که روزنامه محترم اقتصاد سرآمد که تنها روزنامه دریایی کشور هستی، به نمایشگاه بندرعباس تشریف بیاورید و از غرفه ما در نمایشگاه گزارش تهیه فرمایید! ما هم تشکر کردیم از این خبررسانی زود هنگام! و حمایتی که از رسانه دریایی کشور کردید برای حضور در نمایشگاه و تهیه گزارش‌های مفصل! این دیگر چه جور هماهنگی است که سر بزنگاه خبر می‌دهند؟ بررسی خبرنگار ما از محیط شهری هم نشان داد که هیچ تبلیغات محیطی هم صورت نگرفته است. یعنی خود شهروندان آن دیار از نمایشگاه بی خبرند، حال انتظار دارند ما از تهران طی‌الارض یا طیرالارض کنیم و برویم تا آن جا؟!
این نمونه کوچک، با تجاربی که اهالی دریا از نمایشگاه‌های صنایع دریایی دارند می‌تواند به یک فهرست بلندبالا از نقاط ضعف در بخش بازارگرمی نمایشگاه‌ها بینجامد. چیزی که باعث شده که نمایشگاه‌ها روح ملی و روان مردمی نداشته باشند و با توجیهات سطحی از سربگذرانند. 
آینده نمایشگاه‌های دریایی
به هر روی، اصل برگزاری نمایشگاه‌ها مهم هستند و از ارکان اصلی بازاریابی مدرن محسوب می‌شوند. اما این که کجا و چگونه و با چه سازوکاری برگزار شوند، جای بحث و تحلیل دارد. متاسفانه متولی مشخصی نیست که بتوان با ارجاع به آن، این مهم را بررسی کرد. ما هم منتظر می‌مانیم تا شاید از جایی معجزه ای رخ دهد و کارها بهتر به سامان شوند. این که نمایشگاه‌ها باید چند نمایشگاه در سال باشد، با چه فاصله زمانی، در چه مکانی، با چه رویه و روشی، بخش خصوصی باشد یا دولتی یا هر دو؟ و... چیزهایی است که آرزو باید کرد که نظم و ترتیب معناداری پیدا کند.