پایگاه خبری اقتصاد دریایی

به گزارش اقتصاددریایی، کشور ایران با مرزهای طولانی دریایی شمال و جنوب ظرفیت بسیار خوبی برای رشد اقتصادی مغفول مانده دارد.  تاکید بر استفاده از ظرفیت دریا و اقتصاد دریاپایه و همچنین کریدور شمال جنوب برای بهبود اقتصاد کشور همواره مورد نظر مسؤولان کشور بوده است. درآمد حاصل از صادرات محصولات حوزه شیلات نسبت به ظرفیت کشور بسیار پایین است و این امر نیاز به برخی زیرساخت‌هایی دارد که باید به وجود آید. به عنوان مثال، دریای خزر در حوزه تولید و صادرات ماهیان خاویاری فرصت‌های خوبی را در اختیار کشور قرار داده است اما سهم آن نسبت به درآمد حاصل از صادرات محصولات حوزه شیلات، ۳ دهم درصد بوده اما به لحاظ ارزشی ۲.۲ درصد از کل صادرات و ارزآوری این حوزه را به خود اختصاص داده است.

هدی کاشانیان - از یک طرف صید بی رویه، رعایت نکردن اصول صحیح بهره برداری از دریا، ورود پساب ها و فاضلاب های صنعتی و شهری، تخلیه آب توازن در دریا ، حفاری ها و تخریب های وارده توسط شرکت های نفت و گاز در دریا و... ازجمله مواردی است که توسط بشر به ذخایر و محیط زیست دریا آسیب رسانده است. ایجاد زیستگاه های مصنوعی یکی از روش های بسیارمهم در بازسازی ذخایر و برداشت قانونمند و پایدار است که می تواند بخشی از دستکاری انسانی مخرب در این حوزه را جبران می کند.
در زیستگاه های مصنوعی با قرار دادن سازه های مجاز زیست محیطی شبیه زیستگاه طبیعی در دریا که علاوه بر افزایش ذخایر دریایی و بهره برداری از آن ها به شرط این که اثرات تخریبی و سوء در محیط دریا نداشته باشد بسیار موثر و کارا است.
کشورهای مختلفی از زیستگاه های مصنوعی استفاده کرده و هر کدام دیدگاه ها و مقاصد خاصی را مدنظر داشته اند کشورهایی نظیرامریکا، مکزیک،کوبا، تایلند، مالزی وچین از جمله کشورهایی هستند که طی سال های گذشته ازپیشگامان استفاده از زیستگاه های مصنوعی بوده اند.
در کشورمان و برای اولین بار استفاده از زیستگاه مصنوعی در ایران از سال ۱۳۷۵ توسط صیادان در استان بوشهر آغاز شد. این اقدام به صورت سنتی و با قرار دادن کوزه های بزرگ ، سنگ و تنه درختان خرما در دریا سبب افزایش ذخایر دریایی شد.  سال ۱۳۸۰ در چهار استان جنوبی خوزستان، بوشهر، هرمزگان و سیستان و بلوچستان با هدف ترمیم و احیاء ذخایر،  استفاده از زیستگاه مصنوعی در دستور کار قرار گرفت که عمدتا بصورت سازه های بتنی و با اشکال هندسی مشخص طراحی، اجرا و کارسازی شد و خوشبختانه نتایج خوبی در پی داشت.
بنابراین؛ با توجه به اینکه طی سال های گذشته میزان صید تحت تاثیر برداشت های مخرب و غیر اصولی ، شدیدا کاهش یافته شایسته است با همدلی و همکاری در حفظ ،احیا و بازسازی ذخایر اقتصادی و ارزشمند آبزیان در خلیج فارس تلاش مضاغف کنیم.

مهم ترین اهداف ایجاد زیستگاه مصنوعی 
۱-   افزایش ذخایر آبزیان
۲-   پناهگاه انواع آبزیان در فصول مختلف سال به خصوص برای آبزیان جوان جهت مصون مانده از شکار شدن و جریانات شدید جزرو مدی
۳-   مشارکت و تشویق صیادان و علاقه مندان در افزایش ذخایر ،حراست و حفظ محیط زیست دریایی 
۴-   جلوگیری از صید غیر مجاز کف زیان 
۵-   بهره گیری در آموزش علم زیست شناسی برای دانشجویان و افراد علاقه مند و امکان مطالعه رفتار شناسی و تولید مثلی در آبزیان 
۶-   بازسازی محیط زیست و مدیریت توسعه سواحل 
۷-   کاهش فشار صید بر زیستگاه های طیبعی 
 
مصالح مورد استفاده در زیستگاه های مصنوعی
سازه های مورد استفاده در ایجاد زیستگاه های مصنوعی در دریا را به سه گروه تقسیم می کنندکه در ذیل به آنها می پردازیم:
نسل اول مربوط به گروهی می شود که در ابتدای ساخت زیستگاه ها مورد استفاده قرار می گرفته و شامل کشتی ها، هواپیما ها ، تانک ها ، تایر های فرسوده و سایر ادوات مغروقه می باشد.
نسل دوم مربوط به سازه هایی می باشد که در خشکی ساخته شده و سپس به دریا حمل می شوند. برای ساخت این سازه ها از سیمان ،پلاستیک ، فولاد و.. استفاده می شود.
نسل سوم مربوط به سازه هایی می باشد که از جنس سنگ و آهک می باشد و از جریان برق برای ساخت آنها استفاده می شود که هزینه بسیار بالایی دارد .
 از آن جا که ظرفیت های بی بدیل ایران در تولید ماهی و میگو و در کل آبزیان فرصتی برای توسعه اقتصاد دریاپایه است که در همین راستا ۳۰۰ سازه زیستگاه مصنوعی در آب‌های جزیره کیش مستقر شده، جانمایی استقرار سازه‌ها بر اساس مطالعات و تحقیقات کارشناسی و با همکاری پژوهشکده اکولوژی خلیج فارس و دریای عمان انجام می‌شود.
بر اساس این گزارش، با حضور سیدحسین حسینی، معاون وزیر و رئیس سازمان شیلات ایران ۳۰۰ سازه زیستگاه مصنوعی در آب‌های جزیره کیش مستقر شد. حسینی این سازه‌ها را دارای نقش بسزایی در یک اکوسیستم خواند و از مزایای آن به افزایش ذخایر آبزیان، پناهگاه انواع آبزیان در فصول مختلف سال به ویژه برای آبزیان جوان برای مصون ماندن از شکار شدن و جریانات شدید جزر و مد، مشارکت و تشویق صیادان و علاقه‌مندان در افزایش ذخایر، حراست و حفظ محیط زیست دریایی، جلوگیری از صید غیرمجاز کف‌زیان، بازسازی محیط زیست و مدیریت توسعه سواحل، کاهش فشار صید بر زیستگاه‌های طبیعی اشاره کرد.
وی با بیان این که تاکنون بالغ بر ۱۲۰۰ سازه زیستگاه مصنوعی پیرو مصوبات ریاست جمهور در استان هرمزگان مستقر شده است، گفت: در این مرحله از استقرار سازه‌های زیستگاه مصنوعی، ۳۰۰ سازه در مناطق ساحلی جزیره کیش استقرار یافت. شناسایی و مکان‌یابی برای استقرار سازه‌های زیستگاه مصنوعی در قشم و همچنین شرق استان (جاسک و سیریک) ادامه خواهد داشت.
پیش تر نیز دراستان خوزستان از سازه های نسل دوم ( سازه های بتنی )  برای ساخت زیستگاه های مصنوعی و استقرار در دریا  استفاده شد.
پس از تکمیل  سازه ها به بندر صیادی ماهشهر منتقل و پس از هماهنگی های لازم توسط یک فروند شناور به منطقه مورد نظر که  طول و عرض جغرافیایی آن مشخص گردیده بود منتقل و استقرار یافتند.
با توجه به اینکه جنس بستر سواحل  استان خوزستان عمدتا گلی بوده و جریانات آبی و جزر ومدی در آن شدید است، حفره‌های به کار رفته در سازه‌های طراحی شده قبلی مسدود و کارآیی آن ها به لحاظ بیولوژیکی کاهش یافته که با بررسی‌های به عمل آمده و هماهنگی های انجام شده مقرر گردید تا از لوله های بتنی فرسوده و مستعمل که قطرآن ها بیشتر بوده و سطح تماس بیشتری با بستردریا داشته استفاده گردد. ضمن اینکه  اختلاف قیمتی زیادی با سازه های طراحی شده قبلی داشته و استفاده از آن ها مقرون به صرفه تر است. لذا  لوله های بتنی فوق الذکر تهیه و به بندر صیادی ماهشهرانتقال داده شد که در موقع مقتضی جهت  استقرار در مکان های مورد نظر و پیش بینی شده اقدام شد.