اقتصاد دریا - تجربهای که بخشی از زندگی روزانه مردم جزیره قشم بوده و هنوز هم با پیشرفت تکنولوژی مربوط به تامین آب شیرین از آب دریا، بخش اعظمی از جزیره هنوز دغدغه تامین آب دارند.
اینجا آب راه خودش را پیدا کرده است و با دانایی اهالی جزیره در گذشته، تنگه چاهکوه نقش مخزن آب را در جزیره داشته است. چاهکوه یکی از عجایب هفتگانه ژئوپارک جهانی قشم، است. منطقهای که به عنوان اولین و تنها ژئوپارک ایران و منطقه خاورمیانه، در سال ۲۰۰۶ در یونسکو، به ثبت شبکه جهانى ژئوپارکها رسیده است.
جزیره قشم با هزار و چهارصد و نود کیلومتر مربع وسعت بزرگترین جزیره خلیجفارس و استراتژیکترین جزیره ایرانی محسوب میشود که در منتهیالیه شمال غربی تنگه هرمز واقع شده است اما این جزیره سالهاست با تنش آبی روبروست که باعث شده ساکنان آن از گذشتههای دور مساله مدیریت منابع آبی را در اولویت خود بگذارند.
کاهش شدید بارندگی، افزایش دمای هوا و خشک شدن سفرههای زیرزمینی این شهرستان را دچار بحران خشکسالی کرده است.
احداث کارخانه آب شیرینکن راهکار اصلی حل مشکل مردم قشم
منصور آرامی، نماینده مردم هرمزگان در مجلس ایران پاییز گذشته در خصوص تنش آبی این شهرستان گفت: حدود ۷۰ روستا در جزیره قشم با مشکل تامین آب آشامیدنی مواجه هستند که بعضا هر ۵۰ روز یک بار آب مصرفی آنان وصل میشود.
وی همچنین درباره حل این مشکل گفته بود: احداث کارخانه آب شیرینکن راهکار اصلی حل مشکل مردم قشم است.
جنگ و بحران همیشگی در جزیره قشم برای رسیدن به منابع آب
مهدی دهدار، فعال محیط زیست و مشاور تحقیق و توسعه شرکت آب، برق و تاسیسات قشم در گفتوگو با خبرنگار آناتولی تنش آبی و مدیریت منابع آبی را مهمترین چالش این جزیره عنوان کرد و گفت: در یک نقطه جزیره قشم تنگه چاهکوه قرار دارد و نام آب در آن مستتر است.
وی افزود: از ۶۴ روستا تا ۴ شهر همه بر اساس آب شیرین شکل گرفته است. در جزیره قشم همیشه جنگ و بحران آب برای رسیدن به منابع آب پررنگ بوده است. نمونهاش این تنگه که یک سازند زمین شناسی است که با فرسایش آب در درهها و رسیدن به بسترهای سخت تشکیل چاههای کوتاهی دادند که طی زمان ساکنان جزیره این ها را توسعه دادند و چاهها عمیق شدند و مثل مخزن آب عمل میکردند و بدیل روی زمینی آنها آبانبارها هستند. آبانبارها مخازن در دسترس بودند ولی چاههای تنگه مخازنی بودند برای دوران اضطرار. شبیه آنچه که برای سدها طراحی میشود که سدها به حد اضطرار میرسند و از آنجا به پایین دیگر استفاده نمیشود.
این کارشناس تحقیق و توسعه کارخانه آب شیرینکن جزیره قشم درباره شرایط مدیریت مصرف آب در این منطقه توضیح داد: نحوه برداشت هم به این شکل بوده است که روی چاهها را میبستند و قفل میزدند و مشخص میکردند هر روستا از کدام چاه و به چه مدت میتواند با جیره بندی استفاده کند.
فرهنگ نهادینه مصرف و مفهوم جیره بندی در جزیره قشم
به گفته دهدار، فرهنگ مصرف و مفهوم جیره بندی در جزیره قشم و ساکنین این جزیره که در حال حاضر ۱۸۰ هزار نفر هستند و با جمعیت گردشگران در طول سال میلیونی میشود، در بین اهالی قشم به دلیل زیست دریانوردی نهادینه شده است.
تقسیم کار برای حل تنش آبی در قشم
دهدار با این مثال که یک دریانورد وقتی روی کشتی و ماهها روی دریا است باید بداند میزان آبی که ذخیره دارد را چگونه مدیریت کند، توضیح داد: در حال حاضر برای حل تنش آبی در قشم تقسیم کار شده است. متاسفانه قشم از دو جا مدیریت میشود. از بخش سرزمینی و از طریق استانداری و همچنین سازمان منطقه آزاد قشم مدیریت میشود. بخش شرقی و شهرها از سوی حوزه مدیریت آب شهر قشم از طریق کارخانه آب شیرینکن با ظرفیت ۲۲ هزار و ۵۰۰ متر مکعب آبرسانی میشود. از طرفی دیگر بیش از ۶۰ روستا از طریق وزارت نیرو و شرکت آب و فاضلاب و با استفاده از تانکر خانه به خانه آبرسانی میشود.
روستاهای جزیره قشم به شبکه لوله کشی آب متصل نیست
به گفته وی روستاهای این جزیره به شبکه لوله کشی آب متصل نیست و روستاها از آب دریا که توسط کارخانهها شیرین شده است، استفاده میکنند.
تنش آبی به آن معنا نیست که ما چالش بزرگی داریم
این کارشناس حوزه آب، چالش این جزیره را نحوه مصرف آب میداند و اظهار داشت: تنش آبی به آن معنا نیست که ما چالش بزرگی داریم. تغییر اقلیم دقیقا روی جزایر تاثیر مستقیم گذاشته است. میزان بارش در این منطقه کمتر از میانگین کشور است و در بحران تغییر اقلیم کمتر هم خواهد شد. اما دلیل نمیشود که بگوییم چون باران نمیآید ما بحران داریم. همین بارانهایی هم که میآید ما سد یا رودخانههایی نداریم که از آن استفاده کنیم. ما در جزیره متکی به دریا هستیم. در حال حاضر بهترین روشی که فعلا استفاده میشود شیرین سازی آب دریاست. هرچند معضلاتی دارند. چرا که یک سوم آب برداشت میشود و الباقی شورابه است که باید بروند در حوزه تحقیق و توسعه و از آن به عنوان مواد معدنی مورد استفاده مجدد قرار گیرد.
پیش تر افشار فتح الهی، مدیرعامل سازمان منطقه آزاد قشم در این باره گفته است: با وجود افزایش جمعیت از سال ۱۳۹۱ تا ۱۴۰۱، حتی یک متر مکعب آب به ظرفیت تولید شهر قشم اضافه نشده است.
به گفته وی کوتاهی مسئولان در توسعه زیرساخت ها در سال های گذشته، قشم را با چالش آبی مواجه کرده است و تمام تلاش خود برای برطرف سازی این چالش را به کار گرفته ایم.
وی ادامه داد: در سال ۱۴۰۱، ۴ هزار مترمکعب آب به ظرفیت قشم اضافه کرده ایم و کلنگ احداث آب شرینکن ۱۰ هزار مترمکعبی را به زمین زدیم و به یاری خدا این آب شرینکن امسال در سه فاز به بهره برداری خواهد رسید.
به گفته فتح الهی، ۲۵۰۰ متر مکعب در فازنخست در تابستان، ۲۵۰۰ مترمکعب در فاز دوم و در پاییز و ۵ هزار مترمکعب نیزدر فاز نهایی و تا پایان سال به ظرفیت آب شهر قشم اضافه خواهد شد.