دوئل ایران و آمریکا «نفتکش در برابر نفتکش»!
بازگشت دونالد ترامپ در مقام رئیس جمهور جدید ایالات متحده آمریکا به کاخ سفید موجب شد تا بسیاری از رسانه‌ها و کارشناسان از اجرای مجدد سیاست شکست خورده «فشار حداکثری» برای به صفر رساندن میزان صادرات نفت ایران صحبت کنند. این سیاست هرچند در دور گذشته ریاست جمهوری ترامپ با شکست مواجه شد، اما شواهد نشان‌دهنده تصمیم سران ایالات متحده آمریکا برای اجرای دوباره و تشدید آن است.
به گزارش اقتصاددریایی، پنجشنبه هفته گذشته بود که خبرگزاری رویترز با انتشار خبری اعلام کرد که ترامپ در حال بررسی طرحی برای توقف و بازرسی نفتکش‌های ایرانی در دریا براساس یک توافق بین‌المللی با هدف مقابله با گسترش سلاح‌های کشتار جمعی است. همچنین رویترز در گزارش خود نوشته بود که ترامپ تاکنون با دو موج تحریمی، ناوگان سایه ایران را هدف قرار داده و اکنون به دنبال راهی برای توقف و بازرسی کشتی‌هایی است که از طریق تنگه مالاکا در آسیا و سایر خطوط دریایی عبور می‌کنند.
تنگه مالاکا در حقیقت اصلی‌ترین مسیر انتقال نفت ایران به کشور چین به عنوان بزرگترین مشتری نفتی سال‌های اخیر است. این تنگه از بین کشورهای اندونزی، مالزی و سنگاپور عبور می‌کند. آنطور که رسانه‌های بین‌المللی اعلام می‌کنند، تنگه راهبردی مالاکا، اقیانوس‌های آرام و هند را به یکدیگر متصل می‌کند و از نظر نظامی تحت سیطره هند و آمریکاست که به دلایل مختلف، انگیزه بالایی برای آسیب به تجارت نفت چین و ایران دارند.
تهدید تنگه کلیدی صادرات نفت ایران
تنگه مالاکا، کوتاه‌ترین مسیر دریایی برای صادرکنندگان نفت خاورمیانه جهت دسترسی به بازار شرق و جنوب‌شرق آسیاست. بررسی گزارش‌های رسمی نشان می‌دهد که در سال ۲۰۲۳، تنگه مالاکا با عبور روزانه ۲۳.۷ میلیون بشکه نفت خام، بیشترین حجم ترانزیت را در بین گلوگاه‌های مهم نفتی دنیا داشته و حتی از تنگه هرمز با ۲۰.۹ میلیون بشکه نفت خام پیشی گرفته است.
در حال حاضر بیش از ۹۵ درصد از صادرات نفت ایران از مسیر تنگه مالاکا عبور می‌کند و به مقصد چین صادر می‌شود. همچنین چینی‌ها برای واردات ۸۰ درصد از نفت موردنیاز خود، به این مسیر دریایی وابسته هستند. بنابراین نقشه ترامپ برای محدودیت در عبور نفتکش‌های حامل نفت ایران به چین، یک تهدید مشترک برای امنیت انرژی هر دو کشور محسوب می‌شود.
شناسایی ۴۰۰ نفتکش ایرانی
اواسط آذرماه سال جاری بود که سازمان UANI مدعی شد که از نوامبر ۲۰۲۰ تاکنون، توانسته لیست نفتکش‌های مشکوک به حمل نفت ایران را از ۷۰ به ۴۶۹ مورد افزایش دهد و به‌روزرسانی کند. بنابر ادعای UANI، این ناوگان مشکوک شبح، متمایز اما مکمل ناوگان شرکت ملی نفتکش ایران است که توانسته تحریم‌های نفتی آمریکا را دور زده و میلیون‌ها بشکه نفت ایران را صادر کند. تغییر مکرر «پرچم» نفتکش، یکی از تکنیک‌های دور زدن تحریم‌هاست. از ۴۶۹ کشتی مشکوک، هم‌اکنون ۲۵ درصد آن‌ها تحت پرچم اداره دریایی پاناما هستند.
بنابر گزارش این نهاد آمریکایی، لیست نفتکش‌های مشکوک به حمل نفت ایران به صورت ماهانه به‌روزرسانی خواهد شد و احتمال دارد به ابزار جدید ترامپ برای کاهش فروش نفت ایران تبدیل شود. دولت بایدن نیز از ماه می ۲۰۲۲ به مدت یکسال، ۲۲۳ تحریم نقطه‌ای علیه ایران اعمال کرد که شامل ۵۰ نفتکش حامل نفت ایران بود، ولی در آن برهه روند صادرات نفت ایران صعودی باقی ماند.
بحران نفتکش‌های خلیج فارس در ۲۰۱۹ / ۲۰۲۰
سال‌های ۲۰۱۹ و ۲۰۲۰ خلیج فارس شاهد افزایش تنش میان نیروهای نظامی آمریکا و جمهوری اسلامی ایران بود. ماجرا از حمله منابع نامشخص به چند کشتی تجاری و نفتکش شروع شد. آمریکا و متحدانش ایران را مسئول این حملات می‌دانستند و جمهوری اسلامی به صراحت دست داشتن در این حوادث را تکذیب می‌کرد. آن زمان یک نفتکش حامل نفت ایران در تنگه جبل طارق توسط دولت بریتانیا توقیف شده بود. مدتی بعد از آن بود که جمهوری اسلامی ایران نیز به تلافی این اقدام، یک کشتی بریتانیایی را توقیف و ملوانانش را بازداشت کرد. مهرماه ۹۸ نیز یک نفتکش ایرانی در آب‌های دریای سرخ منفجر شد.
پس از آن در چند نوبت، کشتی‌های متخلف کشورهای جهان توسط جمهوری اسلامی ایران توقیف شدند. ۱۳ ژوئیه ۲۰۱۹، یک نفتکش به اتهام قاچاق سوخت در آب‌های ایران توقیف شد. چند روز بعد و در ۱۸ ژوئیه ۲۰۱۹، کشتی دیگری نیز به اتهام قاچاق سوخت توسط نیروی دریایی سپاه پاسداران توقیف شد. یک روز بعد از آن (۱۹ ژوئیه ۲۰۱۹) یک کشتی متعلق به انگلستان نیز به سبب تخلفات دریایی توقیف شد.
در ۴ ژانویه ۲۰۲۱، نیروی دریایی سپاه پاسداران یک نفتکش متعلق به کره جنوبی و خدمه آن را توقیف کرد. جمهوری اسلامی علت توقیف را «آلودگی زیست‌محیطی» خواند و خواستار پرداخت غرامت توسط کره جنوبی شد. در ۲۷ مه ۲۰۲۲ نیز دو نفتکش یونانی از جانب سپاه توقیف شدند. برخی رسانه‌ها اعلام کردند که این اقدام در تلافی به توقیف نفتکش ایرانی توسط یونان صورت گرفته است، اما ایران آن را به دلیل تخلفات این دو نفتکش عنوان کرد. در ۳۱ اکتبر ۲۰۲۲ نیز سپاه پاسداران نفتکشی غیر ایرانی را به اتهام انتقال سوخت قاچاق توقیف کرد.
پاسخ به توقیف نفتکش‌های ایرانی چیست؟
فرهیختگان آنلاین روز یکشنبه در مطلبی آورده است که در کوتاه‌مدت، قطعاً پاسخ ایران باید از جنس نظامی و مشابه اقدامات آمریکا باشد. یعنی مابه‌ازای توقیف هر نفتکش حامل نفت ایران، باید نفتکش حامل نفت آمریکا و متحدانش توسط نیروهای مسلح ایران توقیف شود. آنطور که این رسانه نوشته، پیش‌تر ایران تجربه توقیف نفتکش‌های آمریکایی و اسرائیلی را داشته است. سرلشکر سلامی، فرمانده سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، ۱۷ شهریورماه امسال در مصاحبه‌ای عنوان می‌کند: «در دریای سرخ و مدیترانه ۱۴ کشتی از ما زدند که نفت صادر نشود. ما اوایل متوجه نبودیم که چه کسی این کشتی‌ها را می‌زند، اما بالاخره متوجه شدیم که رژیم‌صهیونیستی است؛ به‌گونه‌ای که مرموزانه و مبهم این کار را انجام می‌دادند.» وی اظهار داشت: «در شمال اقیانوس هند و در جاهای مختلف، ۱۲ کشتی از رژیم‌صهیونیستی زده شد و وقتی کشتی پنجم را زدیم، دست آن‌ها بالا رفت و گفتند که نبرد کشتی‌ها را متوقف می‌کنیم. انگلیسی‌ها نفتکش ما را در جبل‌الطارق گرفتند و وقتی ما کشتی آن‌ها را گرفتیم و مبادله کردیم، آن‌ها تسلیم شدند. دو کشتی ما را در یونان گرفتند و ما دو کشتی از آن‌ها گرفتیم و آن‌ها تسلیم شدند.»
تسلط ایران و هم‌پیمانان او بر تنگه هرمز و باب‌المندب، یعنی ایران بر عبورومرور حدود ۳۰ درصد از نفت دنیا تسلط دارد. این موضوع یک بستر مناسب برای اقدام متقابل علیه نفتکش‌های آمریکایی توسط ایران را فراهم می‌کند. پس دست ایران در این حوزه به هیچ‌وجه بسته نیست.
براساس گزارش این رسانه پاسخ بلندمدت ایران به تهدید آمریکا در تنگه مالاکا، باید در متنوع‌سازی مسیر صادرات نفت ایران به چین تعریف شود. اشاره شد که تنگه مالاکا یک پاشنه‌آشیل مشترک برای چین و ایران است و چینی‌ها برای رفع این تهدید، کریدور CPEC از مسیر پاکستان را احداث کردند که از کاشغر چین به بندر گوادر پاکستان وصل می‌شود.
تنگه مالاکا در حقیقت اصلی‌ترین مسیر انتقال نفت ایران به کشور چین به عنوان بزرگترین مشتری نفتی سال‌های اخیر است. این تنگه از بین کشورهای اندونزی، مالزی و سنگاپور عبور می‌کند. آنطور که رسانه‌های بین‌المللی اعلام می‌کنند، تنگه راهبردی مالاکا، اقیانوس‌های آرام و هند را به یکدیگر متصل می‌کند و از نظر نظامی تحت سیطره هند و آمریکاست که به دلایل مختلف، انگیزه بالایی برای آسیب به تجارت نفت چین و ایران دارند.
تهدید تنگه کلیدی صادرات نفت ایران
تنگه مالاکا، کوتاه‌ترین مسیر دریایی برای صادرکنندگان نفت خاورمیانه جهت دسترسی به بازار شرق و جنوب‌شرق آسیاست. بررسی گزارش‌های رسمی نشان می‌دهد که در سال ۲۰۲۳، تنگه مالاکا با عبور روزانه ۲۳.۷ میلیون بشکه نفت خام، بیشترین حجم ترانزیت را در بین گلوگاه‌های مهم نفتی دنیا داشته و حتی از تنگه هرمز با ۲۰.۹ میلیون بشکه نفت خام پیشی گرفته است.
در حال حاضر بیش از ۹۵ درصد از صادرات نفت ایران از مسیر تنگه مالاکا عبور می‌کند و به مقصد چین صادر می‌شود. همچنین چینی‌ها برای واردات ۸۰ درصد از نفت موردنیاز خود، به این مسیر دریایی وابسته هستند. بنابراین نقشه ترامپ برای محدودیت در عبور نفتکش‌های حامل نفت ایران به چین، یک تهدید مشترک برای امنیت انرژی هر دو کشور محسوب می‌شود.
شناسایی ۴۰۰ نفتکش ایرانی
اواسط آذرماه سال جاری بود که سازمان UANI مدعی شد که از نوامبر ۲۰۲۰ تاکنون، توانسته لیست نفتکش‌های مشکوک به حمل نفت ایران را از ۷۰ به ۴۶۹ مورد افزایش دهد و به‌روزرسانی کند. بنابر ادعای UANI، این ناوگان مشکوک شبح، متمایز اما مکمل ناوگان شرکت ملی نفتکش ایران است که توانسته تحریم‌های نفتی آمریکا را دور زده و میلیون‌ها بشکه نفت ایران را صادر کند. تغییر مکرر «پرچم» نفتکش، یکی از تکنیک‌های دور زدن تحریم‌هاست. از ۴۶۹ کشتی مشکوک، هم‌اکنون ۲۵ درصد آن‌ها تحت پرچم اداره دریایی پاناما هستند.
بنابر گزارش این نهاد آمریکایی، لیست نفتکش‌های مشکوک به حمل نفت ایران به صورت ماهانه به‌روزرسانی خواهد شد و احتمال دارد به ابزار جدید ترامپ برای کاهش فروش نفت ایران تبدیل شود. دولت بایدن نیز از ماه می ۲۰۲۲ به مدت یکسال، ۲۲۳ تحریم نقطه‌ای علیه ایران اعمال کرد که شامل ۵۰ نفتکش حامل نفت ایران بود، ولی در آن برهه روند صادرات نفت ایران صعودی باقی ماند.
بحران نفتکش‌های خلیج فارس در ۲۰۱۹ / ۲۰۲۰
سال‌های ۲۰۱۹ و ۲۰۲۰ خلیج فارس شاهد افزایش تنش میان نیروهای نظامی آمریکا و جمهوری اسلامی ایران بود. ماجرا از حمله منابع نامشخص به چند کشتی تجاری و نفتکش شروع شد. آمریکا و متحدانش ایران را مسئول این حملات می‌دانستند و جمهوری اسلامی به صراحت دست داشتن در این حوادث را تکذیب می‌کرد. آن زمان یک نفتکش حامل نفت ایران در تنگه جبل طارق توسط دولت بریتانیا توقیف شده بود. مدتی بعد از آن بود که جمهوری اسلامی ایران نیز به تلافی این اقدام، یک کشتی بریتانیایی را توقیف و ملوانانش را بازداشت کرد. مهرماه ۹۸ نیز یک نفتکش ایرانی در آب‌های دریای سرخ منفجر شد.
پس از آن در چند نوبت، کشتی‌های متخلف کشورهای جهان توسط جمهوری اسلامی ایران توقیف شدند. ۱۳ ژوئیه ۲۰۱۹، یک نفتکش به اتهام قاچاق سوخت در آب‌های ایران توقیف شد. چند روز بعد و در ۱۸ ژوئیه ۲۰۱۹، کشتی دیگری نیز به اتهام قاچاق سوخت توسط نیروی دریایی سپاه پاسداران توقیف شد. یک روز بعد از آن (۱۹ ژوئیه ۲۰۱۹) یک کشتی متعلق به انگلستان نیز به سبب تخلفات دریایی توقیف شد.
در ۴ ژانویه ۲۰۲۱، نیروی دریایی سپاه پاسداران یک نفتکش متعلق به کره جنوبی و خدمه آن را توقیف کرد. جمهوری اسلامی علت توقیف را «آلودگی زیست‌محیطی» خواند و خواستار پرداخت غرامت توسط کره جنوبی شد. در ۲۷ مه ۲۰۲۲ نیز دو نفتکش یونانی از جانب سپاه توقیف شدند. برخی رسانه‌ها اعلام کردند که این اقدام در تلافی به توقیف نفتکش ایرانی توسط یونان صورت گرفته است، اما ایران آن را به دلیل تخلفات این دو نفتکش عنوان کرد. در ۳۱ اکتبر ۲۰۲۲ نیز سپاه پاسداران نفتکشی غیر ایرانی را به اتهام انتقال سوخت قاچاق توقیف کرد.
پاسخ به توقیف نفتکش‌های ایرانی چیست؟
فرهیختگان آنلاین روز یکشنبه در مطلبی آورده است که در کوتاه‌مدت، قطعاً پاسخ ایران باید از جنس نظامی و مشابه اقدامات آمریکا باشد. یعنی مابه‌ازای توقیف هر نفتکش حامل نفت ایران، باید نفتکش حامل نفت آمریکا و متحدانش توسط نیروهای مسلح ایران توقیف شود. آنطور که این رسانه نوشته، پیش‌تر ایران تجربه توقیف نفتکش‌های آمریکایی و اسرائیلی را داشته است. سرلشکر سلامی، فرمانده سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، ۱۷ شهریورماه امسال در مصاحبه‌ای عنوان می‌کند: «در دریای سرخ و مدیترانه ۱۴ کشتی از ما زدند که نفت صادر نشود. ما اوایل متوجه نبودیم که چه کسی این کشتی‌ها را می‌زند، اما بالاخره متوجه شدیم که رژیم‌صهیونیستی است؛ به‌گونه‌ای که مرموزانه و مبهم این کار را انجام می‌دادند.» وی اظهار داشت: «در شمال اقیانوس هند و در جاهای مختلف، ۱۲ کشتی از رژیم‌صهیونیستی زده شد و وقتی کشتی پنجم را زدیم، دست آن‌ها بالا رفت و گفتند که نبرد کشتی‌ها را متوقف می‌کنیم. انگلیسی‌ها نفتکش ما را در جبل‌الطارق گرفتند و وقتی ما کشتی آن‌ها را گرفتیم و مبادله کردیم، آن‌ها تسلیم شدند. دو کشتی ما را در یونان گرفتند و ما دو کشتی از آن‌ها گرفتیم و آن‌ها تسلیم شدند.»
تسلط ایران و هم‌پیمانان او بر تنگه هرمز و باب‌المندب، یعنی ایران بر عبورومرور حدود ۳۰ درصد از نفت دنیا تسلط دارد. این موضوع یک بستر مناسب برای اقدام متقابل علیه نفتکش‌های آمریکایی توسط ایران را فراهم می‌کند. پس دست ایران در این حوزه به هیچ‌وجه بسته نیست.
براساس گزارش این رسانه پاسخ بلندمدت ایران به تهدید آمریکا در تنگه مالاکا، باید در متنوع‌سازی مسیر صادرات نفت ایران به چین تعریف شود. اشاره شد که تنگه مالاکا یک پاشنه‌آشیل مشترک برای چین و ایران است و چینی‌ها برای رفع این تهدید، کریدور CPEC از مسیر پاکستان را احداث کردند که از کاشغر چین به بندر گوادر پاکستان وصل می‌شود.
منبع: اقتصاد سرآمد
نیازمندی‌ها
عناوین روزنامههای امروز
