رقابت استان‌های ساحلی در وضعیت قرمزِ آبی
کاهش شدید میزان بارندگی در استان هرمزگان موجب شده تا از همین روزهای ابتدایی سال۱۴۰۴ در وضعیت قرمز آبی قرار بگیرد. براساس داده‌های سازمان هواشناسی، بارش‌ها در کشور به‌طور کلی کاهش یافته و در سه‌استان هرمزگان، سیستان و بلوچستان و تهران، بحران کم‌آبی شدت بیشتری پیدا کرده است.
به گزارش اقتصاددریایی، بررسی آخرین آمارهای رسمی منتشرشده درباره میزان بارندگی‌های کشور در سال‌جاری به نوعی نشاندهنده رقابت استان‌های ساحلی در موقعیت تنش آبی است. هرچند براساس گزارش‌ها، میزان بارش‌های استان مازندران به‌عنوان یکی از استان‌های ساحلی کشور با افزایش در میانگین بلندمدت همراه بوده، اما سایر استان‌های ساحلی وضعیت خوبی ندارند. به نظر می‌رسد استان‌های جنوبی قرار است تابستان سختی را سپری کنند تا جایی که استان‌های هرمزگان و سیستان و بلوچستان از هم‌اکنون در وضعیت قرمز آبی قرار گرفته‌اند.
از ابتدای سال آبی جاری تا ۱۶فروردین به‌طور میانگین ۱۱۴.۱میلیمتر بارش در کشور ثبت شده که نسبت به میانگین بلندمدت (۱۸۱.۶میلیمتر) با کاهش ۳۷.۱درصدی بارش روبه‌رو هستیم. تنها استان مازندران نسبت به دوره بلندمدت بارش بیشتری دریافت کرده که این میزان برابر ۲.۲درصد است. بارندگی در سایر استان‌ها کمتر از حد نرمال بوده و در این زمینه هرمزگان بدترین وضعیت را تجربه می‌کند، چراکه ۷۵.۹درصد کمتر از حد نرمال طی سال آبی جاری بارش دریافت کرده است.
سیستان و بلوچستان نیز ۷۵.۴درصد کمتر از حد نرمال طی سال آبی جاری بارش دریافت کرده است. استان تهران نیز از جمله استان‌هایی است که با کم‌بارشی روبه‌رو بوده است. در حالی که میانگین بارش تهران در بلندمدت ۱۹۵.۵میلیمتر است، ولی در سال آبی جاری تنها به‌طور میانگین ۱۱۴.۵میلیمتر بارش دریافت کرده که نشاندهنده کاهش ۴۱.۴درصدی بارش در این استان است.
هرمزگان، استان ساحلی و گرم جنوب کشور که همواره با کم‌آبی دست‌وپنجه نرم کرده، در سال آبی جاری با کاهش چشمگیر بارندگی‌ها و ذخایر آب در سدها روبه‌رو شده است. وضعیت بحرانی منابع آبی این استان باعث شده تا مسئولان در تلاش باشند تا راه‌حل‌های فوری برای جلوگیری از بحران آبی در تابستان۱۴۰۴ پیدا کنند. براساس آمارهای سازمان هواشناسی، استان هرمزگان در صدر کاهش بارش‌ها در کشور قرار دارد تا ۱۵فروردین۱۴۰۴، میزان بارش‌ها در این استان نسبت به دوره بلندمدت ۷۵.۹درصد کاهش یافته است.
این رقم نشاندهنده شرایط سختی است که هرمزگان در آن قرار دارد؛ در کنار این کاهش شدید بارش‌ها، تداوم خشکسالی‌های پی‌درپی وضعیت منابع آبی این استان را بحرانی‌تر کرده و ذخایر سدها را به کم‌ترین حد خود رسانده است. درحالی‌که این استان به‌عنوان یکی از مناطق کم‌بارش کشور شناخته می‌شود، ادامه روند خشکسالی و کاهش بارش‌ها می‌تواند تبعات گسترده‌ای بر تأمین آب‌شرب و مصارف کشاورزی بگذارد. در این شرایط، هرمزگان برای مقابله با بحران کم‌آبی نیازمند یک برنامه مدیریت مصرف و استفاده بهینه از منابع آبی است.
وضعیت بحرانی سدهای هرمزگان
جمشید عیدانی، مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای هرمزگان، در گفت‌وگویی که با رسانه‌ها داشت، نسبت به کاهش شدید ذخایر سدهای استان هشدار داده و شرایط موجود را بحرانی توصیف کرده است. به گفته وی، کاهش بارندگی‌ها و خشکسالی‌های مداوم طی سال‌های اخیر باعث کاهش قابل‌توجه حجم آب در سدهای استان شده و اگر اقدامات جدی برای مدیریت مصرف صورت نگیرد، تابستان۱۴۰۴ می‌تواند با مشکلات فراوانی در تأمین آب مواجه شود. «عیدانی» بر لزوم مدیریت مصرف و مقابله با برداشت‌های بی‌رویه آب در استان تأکید کرد و گفت: بخش کشاورزی، که یکی از بزرگ‌ترین مصرف‌کنندگان منابع آبی است، باید به‌ویژه در این شرایط بحرانی با صرفه‌جویی در مصرف آب همراه باشد. همچنین وی اشاره کرد که کاهش شدید ذخایر سدها و استفاده بی‌رویه از منابع آبی به بحران کم‌آبی دامن زده و باید راه‌حل‌هایی برای حل این مشکل اندیشیده شود.
یکی از اصلی‌ترین راهکارهایی که مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای هرمزگان مطرح کرد، فرهنگ‌سازی و آموزش در زمینه مصرف بهینه آب بود. «عیدانی» با اشاره به اینکه باید تغییر نگرش و رفتار شهروندان درخصوص مصرف آب صورت گیرد، افزود: با استفاده از ظرفیت رسانه‌ها و نهادهای آموزشی، باید فرهنگ صحیح مصرف آب در جامعه ترویج یابد. این فرهنگ‌سازی می‌تواند تأثیر زیادی در کاهش فشار بر منابع آبی استان داشته باشد. این مقام مسئول همچنین تاکید کرد که آگاهی‌بخشی به مردم و تشویق آنان به صرفه‌جویی در مصرف آب می‌تواند گامی مؤثر در کاهش بحران آب در هرمزگان باشد. به گفته عیدانی، این فرهنگ‌سازی باید به‌ویژه در آستانه تابستان که مصرف آب افزایش می‌یابد، شدت یابد.
«عیدانی» در ادامه صحبت‌های خود از برخورد قاطع با متخلفان و بهره‌برداران غیرمجاز آب خبر داد و گفت: با هدف صیانت از منابع آبی استان، با هرگونه برداشت غیرقانونی آب برخورد خواهیم کرد و از هیچ تلاشی برای جلوگیری از هدررفت این سرمایه ملی دریغ نخواهیم کرد. در این راستا، کنترل و نظارت بر برداشت‌های آب در بخش کشاورزی، صنعتی و خانگی باید با جدیت بیشتری پیگیری شود.
هرمزگان که در سال‌های گذشته نیز با بحران کم‌آبی مواجه بوده، در سال۱۴۰۴ با چالش‌های جدی‌تری روبه‌رو خواهد شد. کاهش ذخایر سدها، افزایش مصرف آب در فصل تابستان و تداوم خشکسالی می‌تواند این بحران را به اوج خود برساند، به همین دلیل مسئولان استانی و ملی باید برای مدیریت منابع آبی و به‌ویژه در استان‌های کم‌بارش مانند هرمزگان، تدابیر اساسی و فوری بیندیشند. بحران کم‌آبی در هرمزگان از جمله چالش‌های عمده‌ای است که در آینده‌ای نزدیک می‌تواند مشکلات جدی در تأمین آب‌شرب و کشاورزی این استان ایجاد کند. کاهش ۷۵.۹درصدی بارش‌ها و کاهش شدید ذخایر سدها شرایطی بحرانی را رقم زده است. در این شرایط، استفاده بهینه از منابع آبی، فرهنگ‌سازی عمومی درخصوص مصرف صحیح آب و نظارت بیشتر بر برداشت‌های غیرمجاز از جمله مهم‌ترین اقداماتی است که می‌تواند به مدیریت این بحران کمک کند.
۳۶سد کمتر از نصف آب دارند
براساس آخرین آمار از وضعیت مخازن سدهای مهم کشور، ۳۶سد کمتر از ۵۰درصد آب دارند. میزان ورودی مخازن کل کشور از ابتدای سال آبی (ابتدای مهرماه) تا ۱۶فروردین‌ماه معادل ۱۳.۴۹میلیارد مترمکعب بوده که در قیاس با سال گذشته که عددی معادل ۲۱.۴۷میلیارد مترمکعب بوده ۳۷درصد کاهش داشته است. همچنین میزان کل خروجی سدهای کشور نیز نسبت به سال قبل با ۵درصد کاهش مواجه بوده است. حجم آب موجود مخازن اکنون ۲۴.۹۷میلیارد مترمکعب ثبت شده که این عدد نسبت به سال قبل که عددی معادل ۲۹.۸۲میلیارد مترمکعب بوده، ۱۶درصد کاهش یافته است. همچنین حجم پرشدگی سدهای کشور نیز تا این تاریخ ۴۸درصد است.
وضعیت برخی سدهای مهم کشور بیانگر این است که در ۳۶سد درصد پرشدگی کمتر از ۵۰درصد است، به‌طوری که سدهای پنجگانه تهران، سد زاینده‌رود اصفهان، سد دوستی و طرق استان خراسان رضوی، سد پانزده‌خرداد حوضه قمرود، سد استقلال آذربایجان‌غربی۸، سد سرنی هرمزگان، سد تهم استان زنجان، سد رودبال داراب استان فارس، چاه‌نیمه استان سیستان و بلوچستان، سد تنگوییه سیرجان استان کرمان و سد نسای این استان و سد ساوه و کمال صالح استان مرکزی و سد شیمیل و نیان استان هرمزگان کمتر از ۵۰درصد آب دارند. همچنین ارتفاع کل ریزش‌های جوی کشور معادل ۱۲۲.۳میلیمتر است. این مقدار بارندگی نسبت به میانگین دوره‌های مشابه درازمدت (۱۹۳.۹میلیمتر) ۳۷درصد کاهش و نسبت به دوره مشابه سال آبی گذشته (۱۵۹.۲میلیمتر) ۲۳درصد کاهش را نشان می‌دهد.
اجرای ۱۶۰پروژه اضطراری برای رفع تنش آبی
پیش از این نیز مدیرعامل شرکت مهندسی آب‌وفاضلاب کشور گفته بود: برای رفع و مدیریت تنش آبی مناطق مختلف کشور ۱۶۰پروژه اضطراری طراحی شده و در حال اجراست تا نگرانی بابت تامین آب‌شرب و بهداشت شهروندان در سال۱۴۰۴ وجود نداشته باشد. هاشم امینی افزود: این تعداد پروژه در ۴۳شهر در ۲۲استان کشور در حال اجراست. وی خاطرنشان کرد: به‌رغم بارش‌های روزهای آغازین سال جدید، منابع آبی سدها همچنان با کمبود‌های زیادی مواجه است و به همین لحاظ، اجرای پروژه‌های اضطراری رفع تنش با جدیت در حال اجراست. امینی افزود: شهر‌های تهران، مشهد، اراک، ساوه، یزد، اصفهان و بندرعباس از جمله شهر‌های مهم دارای تنش آبی هستند. رئیس هیات‌مدیره شرکت مهندسی آب‌وفاضلاب کشور با اشاره به عزم دولت چهاردهم برای جایگزینی پساب به جای آب خام ادامه داد: بنا‌به مفاد قانون هفتم پیشرفت کشور، تمامی صنایع در صورت وجود منابع آب نامتعارف مانند پساب، باید فرآیند تامین آب موردنیاز خود را از آب‌های متعارف به پساب یا آب دریا تغییر دهند. مدیرعامل شرکت مهندسی آب‌وفاضلاب کشور با بیان اینکه سیاست‌گذاری دولت در استفاده از پساب برای تامین پایدار آب صنایع جدی است، گفت: در موضوعاتی مانند آمایش سرزمینی و بارگذاری‌های جمعیتی و استقرار صنایع، لازم است برنامه‌ریزی‌ها بر پایه منابع آبی تدوین شود.
هشدار برای کاهش شدید ذخایر سدها
عباسقلی جهانی، رئیس پیشین شورای جهانی آب نیز درباره افزایش برداشت از آب‌های زیرزمینی در تهران با توجه به کاهش بارش‌ها اظهار داشت: پیش‌بینی می‌شود امسال سال خشکی باشد و شرایط خشکسالی ادامه دارد، اما با این حال همچنان شاهدیم با وجود افت شدید آب زیرزمینی در تهران و اطراف برای جلوگیری از شرایط اضطراری و عدم‌امکان تامین آب موردنیاز رویکرد حفر چاه در دستور کار قرار گرفته است. وی افزود: اکنون ذخایر سدهای اطراف به‌شدت افت کرده و آب سد کرج به حداقل میزان خود رسیده است و اگر بارندگی مناسبی در فصل بهار نباشد، رویکرد به سمت استفاده بیشتر از آب زیرزمینی و حفر چاه خواهد بود.
رئیس پیشین شورای جهانی آب در ادامه به موضوع هدررفت آب در تهران اشاره کرد و اظهار داشت: اگر به آمار رسمی مراجعه کنیم در شبکه آبرسانی و توزیع آب در تهران ۳۰درصد آب به‌حساب‌نیامده داریم؛ یعنی اگر یک‌میلیارد و ۳۰۰میلیون مترمکعب نیاز آب‌شرب و بهداشتی تهران باشد، ۳۰درصد این میزان به‌حساب نمی‌آید، به دلیل اینکه در مناطق زیادی مخصوصا مناطق فرسوده شبکه آبرسانی تهران قدیمی است. وی ادامه داد: آب با قیمت تمام‌شده بالایی تصفیه و به‌دست مصرف‌کننده می‌رسد، اما به دلیل هدررفت این میزان از دسترس خارج می‌شود. اگر رویکردها را برای سرمایه‌گذاری روی عرضه به سمت جنبه مدیریت تقاضا به‌صورت سخت‌افزاری و نرم‌افزاری ببریم؛ یعنی به جای احداث سد جدید، شبکه آب را نوسازی کنیم، اوضاع بهتری خواهیم داشت. «جهانی» خاطرنشان کرد: در حال حاضر استاندارد هدررفت آب در کشورهای پیشرفته زیر ۱۰درصد است و هرسال که می‌گذرد و ما نوسازی شبکه آب شهری را انجام نمی‌دهیم، این رقم بیشتر می‌شود. وی با بیان اینکه در این شرایط نباید فقط منتظر باران بمانیم، گفت: به جای مدیریت تقاضا و جلوگیری از هدررفت روی عرضه بیشتر آب کار می‌کنیم.
کشاورزان در معرض بحران کم‌آبی
یک مقام مسئول نیز گفت: بارش‌های فروردین نسبت به نرمال ۳۰درصد کاهش داشته و با ادامه این روند، کشاورزی کشور به‌ویژه کشت دیم با بحران جدی روبه‌رو خواهد شد. احد وظیفه، رئیس مرکز ملی اقلیم و مدیریت بحران خشکسالی سازمان هواشناسی کشور در گفت‌وگو با «مهر» با اشاره به وضعیت بارش‌های نوروز۱۴۰۴، گفت: تا روز جمعه (۱۵فروردین)، میزان بارندگی در کشور حدود ۱۹میلیمتر بوده که این عدد نسبت به نرمال، حدود ۷میلیمتر کمتر است؛ به عبارت دیگر، حدود ۳۰درصد کاهش نسبت به میانگین بلندمدت فروردین را تجربه کرده‌ایم. وی افزود: با توجه به اینکه کشور در نیمه دوم سال گذشته نیز با کم‌بارشی مواجه بوده، این کاهش بارش‌ها نتوانسته کسری پیشین را جبران کند، بلکه حتی شرایط را تشدید کرده است.
«وظیفه» با اشاره به استان‌هایی که بیشترین کاهش بارش را داشته‌اند، گفت: استان‌هایی مانند هرمزگان، سیستان و بلوچستان و آذربایجان‌شرقی بیشترین درصد منفی بارندگی را به خود اختصاص داده‌اند. به‌طور کلی، تقریباً در تمام مناطق کشور شاهد کمبود بارش هستیم. برای نمونه، استان‌هایی مانند لرستان و چهارمحال و بختیاری حدود ۵۰درصد و استان تهران حدود ۳۸درصد کاهش بارش نسبت به نرمال داشته‌اند. وی ادامه داد: اگر این روند ادامه یابد، تابستانی خشک و بحرانی پیش‌رو خواهیم داشت. کشور به آب نیاز دارد و در بسیاری از مناطق که به منابع آبی مانند دریا دسترسی ندارند، امکان جبران کمبود از طریق شیرین‌سازی هم وجود ندارد.
رئیس مرکز ملی اقلیم تصریح کرد: نخستین بخش‌هایی که از این کم‌بارشی‌ها آسیب می‌بینند، بخش کشاورزی به‌ویژه کشت دیم است. از سوی دیگر، کشاورزی آبی نیز با مشکل مواجه خواهد شد، زیرا مخازن سدها به اندازه کافی پُر نیستند و این می‌تواند تولیدات کشاورزی را تحت تأثیر قرار دهد. وی افزود: سفره‌های زیرزمینی کشور نیز در سال‌های اخیر به دلیل برداشت‌های بی‌رویه افت کرده‌اند و در صورت ادامه کم‌بارشی، احتمال تشدید پدیده فرونشست زمین در مناطق بحرانی وجود دارد.
«وظیفه» گفت: لازم است کشاورزان با نهایت دقت و صرفه‌جویی در مصرف آب، اقدام به آبیاری کنند. آب‌شرب در اولویت قرار دارد و کشاورزی باید با دقت و مدیریت بالا پیش برود. برخی کشت‌ها عملاً دیگر امکان‌پذیر نیست و محدودیت‌ها باید اعمال شود. وی تاکید کرد: در مناطقی مانند بوشهر، جنوب فارس، هرمزگان، جنوب ایلام و آذربایجان‌شرقی، به دلیل کاهش شدید بارندگی و شرایط بد منابع آبی، کشت محصولات کشاورزی به‌شدت آسیب‌دیده و باید محدود شود. بهره‌برداری بهینه از سهمیه آب موجود و توجه به اولویت‌های مصرف، امری ضروری برای عبور از این بحران است. وظیفه در پایان گفت: با توجه به پیش‌بینی‌ها، سال آبی جاری از نظر تأمین آب، سال سختی برای کشور خواهد بود و لازم است تمامی بخش‌ها، به‌ویژه کشاورزان، به توصیه‌های کارشناسان هواشناسی و منابع آب توجه جدی داشته باشند.
از ابتدای سال آبی جاری تا ۱۶فروردین به‌طور میانگین ۱۱۴.۱میلیمتر بارش در کشور ثبت شده که نسبت به میانگین بلندمدت (۱۸۱.۶میلیمتر) با کاهش ۳۷.۱درصدی بارش روبه‌رو هستیم. تنها استان مازندران نسبت به دوره بلندمدت بارش بیشتری دریافت کرده که این میزان برابر ۲.۲درصد است. بارندگی در سایر استان‌ها کمتر از حد نرمال بوده و در این زمینه هرمزگان بدترین وضعیت را تجربه می‌کند، چراکه ۷۵.۹درصد کمتر از حد نرمال طی سال آبی جاری بارش دریافت کرده است.
سیستان و بلوچستان نیز ۷۵.۴درصد کمتر از حد نرمال طی سال آبی جاری بارش دریافت کرده است. استان تهران نیز از جمله استان‌هایی است که با کم‌بارشی روبه‌رو بوده است. در حالی که میانگین بارش تهران در بلندمدت ۱۹۵.۵میلیمتر است، ولی در سال آبی جاری تنها به‌طور میانگین ۱۱۴.۵میلیمتر بارش دریافت کرده که نشاندهنده کاهش ۴۱.۴درصدی بارش در این استان است.
هرمزگان، استان ساحلی و گرم جنوب کشور که همواره با کم‌آبی دست‌وپنجه نرم کرده، در سال آبی جاری با کاهش چشمگیر بارندگی‌ها و ذخایر آب در سدها روبه‌رو شده است. وضعیت بحرانی منابع آبی این استان باعث شده تا مسئولان در تلاش باشند تا راه‌حل‌های فوری برای جلوگیری از بحران آبی در تابستان۱۴۰۴ پیدا کنند. براساس آمارهای سازمان هواشناسی، استان هرمزگان در صدر کاهش بارش‌ها در کشور قرار دارد تا ۱۵فروردین۱۴۰۴، میزان بارش‌ها در این استان نسبت به دوره بلندمدت ۷۵.۹درصد کاهش یافته است.
این رقم نشاندهنده شرایط سختی است که هرمزگان در آن قرار دارد؛ در کنار این کاهش شدید بارش‌ها، تداوم خشکسالی‌های پی‌درپی وضعیت منابع آبی این استان را بحرانی‌تر کرده و ذخایر سدها را به کم‌ترین حد خود رسانده است. درحالی‌که این استان به‌عنوان یکی از مناطق کم‌بارش کشور شناخته می‌شود، ادامه روند خشکسالی و کاهش بارش‌ها می‌تواند تبعات گسترده‌ای بر تأمین آب‌شرب و مصارف کشاورزی بگذارد. در این شرایط، هرمزگان برای مقابله با بحران کم‌آبی نیازمند یک برنامه مدیریت مصرف و استفاده بهینه از منابع آبی است.
وضعیت بحرانی سدهای هرمزگان
جمشید عیدانی، مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای هرمزگان، در گفت‌وگویی که با رسانه‌ها داشت، نسبت به کاهش شدید ذخایر سدهای استان هشدار داده و شرایط موجود را بحرانی توصیف کرده است. به گفته وی، کاهش بارندگی‌ها و خشکسالی‌های مداوم طی سال‌های اخیر باعث کاهش قابل‌توجه حجم آب در سدهای استان شده و اگر اقدامات جدی برای مدیریت مصرف صورت نگیرد، تابستان۱۴۰۴ می‌تواند با مشکلات فراوانی در تأمین آب مواجه شود. «عیدانی» بر لزوم مدیریت مصرف و مقابله با برداشت‌های بی‌رویه آب در استان تأکید کرد و گفت: بخش کشاورزی، که یکی از بزرگ‌ترین مصرف‌کنندگان منابع آبی است، باید به‌ویژه در این شرایط بحرانی با صرفه‌جویی در مصرف آب همراه باشد. همچنین وی اشاره کرد که کاهش شدید ذخایر سدها و استفاده بی‌رویه از منابع آبی به بحران کم‌آبی دامن زده و باید راه‌حل‌هایی برای حل این مشکل اندیشیده شود.
یکی از اصلی‌ترین راهکارهایی که مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای هرمزگان مطرح کرد، فرهنگ‌سازی و آموزش در زمینه مصرف بهینه آب بود. «عیدانی» با اشاره به اینکه باید تغییر نگرش و رفتار شهروندان درخصوص مصرف آب صورت گیرد، افزود: با استفاده از ظرفیت رسانه‌ها و نهادهای آموزشی، باید فرهنگ صحیح مصرف آب در جامعه ترویج یابد. این فرهنگ‌سازی می‌تواند تأثیر زیادی در کاهش فشار بر منابع آبی استان داشته باشد. این مقام مسئول همچنین تاکید کرد که آگاهی‌بخشی به مردم و تشویق آنان به صرفه‌جویی در مصرف آب می‌تواند گامی مؤثر در کاهش بحران آب در هرمزگان باشد. به گفته عیدانی، این فرهنگ‌سازی باید به‌ویژه در آستانه تابستان که مصرف آب افزایش می‌یابد، شدت یابد.
«عیدانی» در ادامه صحبت‌های خود از برخورد قاطع با متخلفان و بهره‌برداران غیرمجاز آب خبر داد و گفت: با هدف صیانت از منابع آبی استان، با هرگونه برداشت غیرقانونی آب برخورد خواهیم کرد و از هیچ تلاشی برای جلوگیری از هدررفت این سرمایه ملی دریغ نخواهیم کرد. در این راستا، کنترل و نظارت بر برداشت‌های آب در بخش کشاورزی، صنعتی و خانگی باید با جدیت بیشتری پیگیری شود.
هرمزگان که در سال‌های گذشته نیز با بحران کم‌آبی مواجه بوده، در سال۱۴۰۴ با چالش‌های جدی‌تری روبه‌رو خواهد شد. کاهش ذخایر سدها، افزایش مصرف آب در فصل تابستان و تداوم خشکسالی می‌تواند این بحران را به اوج خود برساند، به همین دلیل مسئولان استانی و ملی باید برای مدیریت منابع آبی و به‌ویژه در استان‌های کم‌بارش مانند هرمزگان، تدابیر اساسی و فوری بیندیشند. بحران کم‌آبی در هرمزگان از جمله چالش‌های عمده‌ای است که در آینده‌ای نزدیک می‌تواند مشکلات جدی در تأمین آب‌شرب و کشاورزی این استان ایجاد کند. کاهش ۷۵.۹درصدی بارش‌ها و کاهش شدید ذخایر سدها شرایطی بحرانی را رقم زده است. در این شرایط، استفاده بهینه از منابع آبی، فرهنگ‌سازی عمومی درخصوص مصرف صحیح آب و نظارت بیشتر بر برداشت‌های غیرمجاز از جمله مهم‌ترین اقداماتی است که می‌تواند به مدیریت این بحران کمک کند.
۳۶سد کمتر از نصف آب دارند
براساس آخرین آمار از وضعیت مخازن سدهای مهم کشور، ۳۶سد کمتر از ۵۰درصد آب دارند. میزان ورودی مخازن کل کشور از ابتدای سال آبی (ابتدای مهرماه) تا ۱۶فروردین‌ماه معادل ۱۳.۴۹میلیارد مترمکعب بوده که در قیاس با سال گذشته که عددی معادل ۲۱.۴۷میلیارد مترمکعب بوده ۳۷درصد کاهش داشته است. همچنین میزان کل خروجی سدهای کشور نیز نسبت به سال قبل با ۵درصد کاهش مواجه بوده است. حجم آب موجود مخازن اکنون ۲۴.۹۷میلیارد مترمکعب ثبت شده که این عدد نسبت به سال قبل که عددی معادل ۲۹.۸۲میلیارد مترمکعب بوده، ۱۶درصد کاهش یافته است. همچنین حجم پرشدگی سدهای کشور نیز تا این تاریخ ۴۸درصد است.
وضعیت برخی سدهای مهم کشور بیانگر این است که در ۳۶سد درصد پرشدگی کمتر از ۵۰درصد است، به‌طوری که سدهای پنجگانه تهران، سد زاینده‌رود اصفهان، سد دوستی و طرق استان خراسان رضوی، سد پانزده‌خرداد حوضه قمرود، سد استقلال آذربایجان‌غربی۸، سد سرنی هرمزگان، سد تهم استان زنجان، سد رودبال داراب استان فارس، چاه‌نیمه استان سیستان و بلوچستان، سد تنگوییه سیرجان استان کرمان و سد نسای این استان و سد ساوه و کمال صالح استان مرکزی و سد شیمیل و نیان استان هرمزگان کمتر از ۵۰درصد آب دارند. همچنین ارتفاع کل ریزش‌های جوی کشور معادل ۱۲۲.۳میلیمتر است. این مقدار بارندگی نسبت به میانگین دوره‌های مشابه درازمدت (۱۹۳.۹میلیمتر) ۳۷درصد کاهش و نسبت به دوره مشابه سال آبی گذشته (۱۵۹.۲میلیمتر) ۲۳درصد کاهش را نشان می‌دهد.
اجرای ۱۶۰پروژه اضطراری برای رفع تنش آبی
پیش از این نیز مدیرعامل شرکت مهندسی آب‌وفاضلاب کشور گفته بود: برای رفع و مدیریت تنش آبی مناطق مختلف کشور ۱۶۰پروژه اضطراری طراحی شده و در حال اجراست تا نگرانی بابت تامین آب‌شرب و بهداشت شهروندان در سال۱۴۰۴ وجود نداشته باشد. هاشم امینی افزود: این تعداد پروژه در ۴۳شهر در ۲۲استان کشور در حال اجراست. وی خاطرنشان کرد: به‌رغم بارش‌های روزهای آغازین سال جدید، منابع آبی سدها همچنان با کمبود‌های زیادی مواجه است و به همین لحاظ، اجرای پروژه‌های اضطراری رفع تنش با جدیت در حال اجراست. امینی افزود: شهر‌های تهران، مشهد، اراک، ساوه، یزد، اصفهان و بندرعباس از جمله شهر‌های مهم دارای تنش آبی هستند. رئیس هیات‌مدیره شرکت مهندسی آب‌وفاضلاب کشور با اشاره به عزم دولت چهاردهم برای جایگزینی پساب به جای آب خام ادامه داد: بنا‌به مفاد قانون هفتم پیشرفت کشور، تمامی صنایع در صورت وجود منابع آب نامتعارف مانند پساب، باید فرآیند تامین آب موردنیاز خود را از آب‌های متعارف به پساب یا آب دریا تغییر دهند. مدیرعامل شرکت مهندسی آب‌وفاضلاب کشور با بیان اینکه سیاست‌گذاری دولت در استفاده از پساب برای تامین پایدار آب صنایع جدی است، گفت: در موضوعاتی مانند آمایش سرزمینی و بارگذاری‌های جمعیتی و استقرار صنایع، لازم است برنامه‌ریزی‌ها بر پایه منابع آبی تدوین شود.
هشدار برای کاهش شدید ذخایر سدها
عباسقلی جهانی، رئیس پیشین شورای جهانی آب نیز درباره افزایش برداشت از آب‌های زیرزمینی در تهران با توجه به کاهش بارش‌ها اظهار داشت: پیش‌بینی می‌شود امسال سال خشکی باشد و شرایط خشکسالی ادامه دارد، اما با این حال همچنان شاهدیم با وجود افت شدید آب زیرزمینی در تهران و اطراف برای جلوگیری از شرایط اضطراری و عدم‌امکان تامین آب موردنیاز رویکرد حفر چاه در دستور کار قرار گرفته است. وی افزود: اکنون ذخایر سدهای اطراف به‌شدت افت کرده و آب سد کرج به حداقل میزان خود رسیده است و اگر بارندگی مناسبی در فصل بهار نباشد، رویکرد به سمت استفاده بیشتر از آب زیرزمینی و حفر چاه خواهد بود.
رئیس پیشین شورای جهانی آب در ادامه به موضوع هدررفت آب در تهران اشاره کرد و اظهار داشت: اگر به آمار رسمی مراجعه کنیم در شبکه آبرسانی و توزیع آب در تهران ۳۰درصد آب به‌حساب‌نیامده داریم؛ یعنی اگر یک‌میلیارد و ۳۰۰میلیون مترمکعب نیاز آب‌شرب و بهداشتی تهران باشد، ۳۰درصد این میزان به‌حساب نمی‌آید، به دلیل اینکه در مناطق زیادی مخصوصا مناطق فرسوده شبکه آبرسانی تهران قدیمی است. وی ادامه داد: آب با قیمت تمام‌شده بالایی تصفیه و به‌دست مصرف‌کننده می‌رسد، اما به دلیل هدررفت این میزان از دسترس خارج می‌شود. اگر رویکردها را برای سرمایه‌گذاری روی عرضه به سمت جنبه مدیریت تقاضا به‌صورت سخت‌افزاری و نرم‌افزاری ببریم؛ یعنی به جای احداث سد جدید، شبکه آب را نوسازی کنیم، اوضاع بهتری خواهیم داشت. «جهانی» خاطرنشان کرد: در حال حاضر استاندارد هدررفت آب در کشورهای پیشرفته زیر ۱۰درصد است و هرسال که می‌گذرد و ما نوسازی شبکه آب شهری را انجام نمی‌دهیم، این رقم بیشتر می‌شود. وی با بیان اینکه در این شرایط نباید فقط منتظر باران بمانیم، گفت: به جای مدیریت تقاضا و جلوگیری از هدررفت روی عرضه بیشتر آب کار می‌کنیم.
کشاورزان در معرض بحران کم‌آبی
یک مقام مسئول نیز گفت: بارش‌های فروردین نسبت به نرمال ۳۰درصد کاهش داشته و با ادامه این روند، کشاورزی کشور به‌ویژه کشت دیم با بحران جدی روبه‌رو خواهد شد. احد وظیفه، رئیس مرکز ملی اقلیم و مدیریت بحران خشکسالی سازمان هواشناسی کشور در گفت‌وگو با «مهر» با اشاره به وضعیت بارش‌های نوروز۱۴۰۴، گفت: تا روز جمعه (۱۵فروردین)، میزان بارندگی در کشور حدود ۱۹میلیمتر بوده که این عدد نسبت به نرمال، حدود ۷میلیمتر کمتر است؛ به عبارت دیگر، حدود ۳۰درصد کاهش نسبت به میانگین بلندمدت فروردین را تجربه کرده‌ایم. وی افزود: با توجه به اینکه کشور در نیمه دوم سال گذشته نیز با کم‌بارشی مواجه بوده، این کاهش بارش‌ها نتوانسته کسری پیشین را جبران کند، بلکه حتی شرایط را تشدید کرده است.
«وظیفه» با اشاره به استان‌هایی که بیشترین کاهش بارش را داشته‌اند، گفت: استان‌هایی مانند هرمزگان، سیستان و بلوچستان و آذربایجان‌شرقی بیشترین درصد منفی بارندگی را به خود اختصاص داده‌اند. به‌طور کلی، تقریباً در تمام مناطق کشور شاهد کمبود بارش هستیم. برای نمونه، استان‌هایی مانند لرستان و چهارمحال و بختیاری حدود ۵۰درصد و استان تهران حدود ۳۸درصد کاهش بارش نسبت به نرمال داشته‌اند. وی ادامه داد: اگر این روند ادامه یابد، تابستانی خشک و بحرانی پیش‌رو خواهیم داشت. کشور به آب نیاز دارد و در بسیاری از مناطق که به منابع آبی مانند دریا دسترسی ندارند، امکان جبران کمبود از طریق شیرین‌سازی هم وجود ندارد.
رئیس مرکز ملی اقلیم تصریح کرد: نخستین بخش‌هایی که از این کم‌بارشی‌ها آسیب می‌بینند، بخش کشاورزی به‌ویژه کشت دیم است. از سوی دیگر، کشاورزی آبی نیز با مشکل مواجه خواهد شد، زیرا مخازن سدها به اندازه کافی پُر نیستند و این می‌تواند تولیدات کشاورزی را تحت تأثیر قرار دهد. وی افزود: سفره‌های زیرزمینی کشور نیز در سال‌های اخیر به دلیل برداشت‌های بی‌رویه افت کرده‌اند و در صورت ادامه کم‌بارشی، احتمال تشدید پدیده فرونشست زمین در مناطق بحرانی وجود دارد.
«وظیفه» گفت: لازم است کشاورزان با نهایت دقت و صرفه‌جویی در مصرف آب، اقدام به آبیاری کنند. آب‌شرب در اولویت قرار دارد و کشاورزی باید با دقت و مدیریت بالا پیش برود. برخی کشت‌ها عملاً دیگر امکان‌پذیر نیست و محدودیت‌ها باید اعمال شود. وی تاکید کرد: در مناطقی مانند بوشهر، جنوب فارس، هرمزگان، جنوب ایلام و آذربایجان‌شرقی، به دلیل کاهش شدید بارندگی و شرایط بد منابع آبی، کشت محصولات کشاورزی به‌شدت آسیب‌دیده و باید محدود شود. بهره‌برداری بهینه از سهمیه آب موجود و توجه به اولویت‌های مصرف، امری ضروری برای عبور از این بحران است. وظیفه در پایان گفت: با توجه به پیش‌بینی‌ها، سال آبی جاری از نظر تأمین آب، سال سختی برای کشور خواهد بود و لازم است تمامی بخش‌ها، به‌ویژه کشاورزان، به توصیه‌های کارشناسان هواشناسی و منابع آب توجه جدی داشته باشند.
منبع: اقتصاد سرآمد
نیازمندی‌ها
عناوین روزنامههای امروز
