نفوذ آرام ترکیه به اقیانوس‌های هند و آرام
گزارش‌های اخیر نشان می‌دهد که شرکت کشتی‌سازی TAIS ترکیه به‌دنبال قراردادی برای فروش چهار ناوچه به نیروی دریایی تایلند بوده که نشان‌دهنده علاقه مداوم آنکارا به حضور در منطقه هند و اقیانوس آرام است
به گزارش اقتصاددریایی، در سال ۲۰۱۹، ترکیه ابتکار «آسیای جدید» را برای ارائه چشم‌انداز خود جهت تقویت همکاری با کشورهای منطقه، با تمرکز بر گسترش دامنه اقتصادی خود فراتر از همسایگان نزدیکش در خاورمیانه آغاز کرد. از آن زمان، ترکیه اقدامات جدی را برای اجرای این ابتکار انجام داده و ارتباطات سیاسی، اقتصادی و نظامی خود را با کشورهای منطقه تقویت کرده که برای این کشور مفید است.
با این حال، ترکیه برای تبدیل شدن به یک بازیگر موثر در اقیانوس هند-پاسیفیک با چالش‌های متعددی، به‌ویژه عدم‌نزدیکی جغرافیایی، اختلافات موجود با قدرت‌های بزرگ منطقه‌ای مانند هند و چین و تشدید رقابت منطقه‌ای و بین‌المللی روبه‌رو خواهد بود.
منافع ترکیه برای حضور در اقیانوس هند و آرام
در سال‌های اخیر، ترکیه به ابزارهای متعددی برای تقویت حضور خود در منطقه هند و اقیانوس آرام تکیه کرده است.
۱- معرفی راهبرد ترکیه برای هند و اقیانوسیه: در آگوست ۲۰۱۹، آنکارا چشم‌انداز خود را برای همکاری با منطقه هند و اقیانوس آرام از طریق «ابتکار آسیای جدید» که هدف آن تقویت روابط با کشورهای جنوب‌شرقی آسیا ((ASEAN) و سایر کشورهای آسیایی بوده، رونمایی کرد. این ابتکار بر چهارستون بنا شده است: بهبود روابط دولتی، گسترش تجارت بخش خصوصی، تقویت همکاری دانشگاهی و افزایش تعاملات اجتماعی.
۲- افزایش تعامل سیاسی ترکیه: ترکیه بر تقویت حضور سیاسی خود و تشدید تلاش‌های دیپلماتیک در منطقه حتی قبل از شروع ابتکار تاکید کرده است. استانبول میزبان نشست وزیران خارجه ترکیه-اقیانوس آرام در سال ۲۰۰۸ و نشست کشورهای در حال توسعه جزایر کوچک در سال ۲۰۱۴ بود. در ژوئیه ۲۰۲۰، نشستی بین وزرای خارجه ترکیه، مکزیک، اندونزی، کره‌جنوبی و استرالیا برای بحث در مورد همکاری‌های متقابل برگزار شد.
۳- تقویت پیوندها بین ترکیه و کشورهای هند و اقیانوس آرام: در نوامبر ۲۰۱۸، ترکیه با انجمن حاشیه اقیانوس هند (IORA) وضعیت «شریک گفت‌وگو» را ب‌دست آورد که آنکارا به دلیل پتانسیل آن برای تقویت روابط با کشورهای اقیانوس هند از آن استقبال کرد که دارای پتانسیل‌های متنوع و متقابل اقتصادی برای مواد اولیه و منابع انرژی است.
۴- تقویت همکاری‌های اقتصادی متقابل: تا سال ۲۰۲۱، تجارت دوجانبه بین ترکیه و منطقه به ۷۵میلیارد دلار رسید. ترکیه قراردادهای تجارت آزاد با کره‌جنوبی امضا کرد و چین به بزرگ‌ترین شریک تجاری آسیایی خود با مشارکت در چندین پروژه زیرساختی تبدیل شد. همچنین ترکیه به «ابتکار کمربند و جاده» پیوست. شرکت‌های کره‌جنوبی و ژاپنی در پروژه‌های زیربنایی بزرگ ترکیه مشارکت داشته‌اند. علاوه‌بر این، حجم تجارت بین هند و ترکیه در سال ۲۰۲۱ به ۱۰میلیارد دلار رسید و مذاکرات برای توافق تجارت آزاد یا مشارکت اقتصادی همه‌جانبه در حال انجام است. تا سال ۲۰۲۴، هند پس از چین به دومین شریک تجاری ترکیه در شرق آسیا تبدیل شد.
۵-تقویت همکاری‌های اقتصادی با کشورهای آسه‌آن: ترکیه برای کشورهای «آسه‌آن» اهمیت ویژه‌ای قائل است، زیرا در سال ۲۰۱۰ به معاهده دوستی و همکاری با «آسه‌آن» ملحق شد و در سال ۲۰۱۳ به عضویت گفت‌وگوی همکاری آسیایی درآمد که همکاری اقتصادی خود را با ۱۰کشور عضو افزایش داده است. ترکیه و سنگاپور از تجارت دوجانبه بیش از یک‌میلیارد دلار برخوردار هستند و شرکت‌های ساختمانی ترکیه در توسعه پایتخت جدید در اندونزی مشارکت دارند. یک برنامه اقدام مشترک بین آنکارا و بانکوک برای ۲۰۲۸-۲۰۲۳ تنظیم شد که هدف آن اعلام شراکت استراتژیک خود در سال ۲۰۲۷ است. اندونزی و ترکیه در سال ۲۰۲۲ یک شورای راهبردی ایجاد کردند تا به‌طور منظم در مورد موضوعات مختلف استراتژیک دوجانبه، منطقه‌ای و چندجانبه گفت‌وگو کنند.
چالش‌های آینده پیش روی آنکارا
در حالی که تحرکات ترکیه در منطقه هند و اقیانوس آرام مفید است، چندین چالش آینده احتمالا مانع توسعه آن شود.
۱- مشکلات اجرایی ابتکار «آسیای جدید»: اگرچه کشورهای منطقه از همکاری با ترکیه، به‌ویژه در حوزه‌های اقتصادی و نظامی استقبال می‌کنند، اما در صورت تضاد منافع ترکیه و آمریکا، این ابتکار می‌تواند آنکارا را در معرض فشار آمریکا قرار دهد. فاصله جغرافیایی، به‌ویژه با کشورهای جزیره‌ای کوچک در اقیانوس آرام، چالش مهمی برای تقویت همکاری‌ها ایجاد می‌کند. علاوه‌بر این، ترکیه باید قراردادهای متوقف‌شده تجارت آزاد با کشورهای «آسه‌آن» را نهایی کند.
۲- اختلافات ترکیه و هند: هرچند دیدارهای مستقیم بین رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه و نارندرا مودی، نخست‌وزیر هند رخ داده، اما این دیدارها اختلافات سیاست خارجی بین دوکشور را حل نکرده است. اتحاد ترکیه با پاکستان باعث شد تا هند سفارش ۲.۳میلیارد دلاری با شرکت کشتی‌سازی آنادولو ترکیه برای ساخت کشتی‌ها را لغو کند. حمایت ترکیه از آذربایجان در درگیری با ارمنستان نیز تنش‌ها را تشدید کرده است، البته هند روابط اقتصادی و نظامی خود را با قبرس و یونان تقویت کرده و باعث نگرانی آنکارا شده است. این اختلافات می‌تواند دهلی‌نو را به فشار بر کشورهای کوچک‌تر در هند و اقیانوس آرام که تحت نفوذ آن قرار دارند، وادار کند تا از همکاری با آنکارا فاصله بگیرند.
۳- روابط سرد با چین: با وجود افزایش حجم تجارت بین آنکارا و پکن، روابط تقریا سرد شده است. آنکارا از اویغورها در ترکستان‌شرقی حمایت می‌کند و کمک‌های بشردوستانه مداوم ارائه می‌دهد. علاوه‌بر این، ترکیه و چین در آسیای مرکزی، افغانستان و شاخ‌آفریقا رقبای یکدیگر هستند که افزایش همکاری آن‌ها را پیچیده می‌کند. این امر بر تعامل ترکیه در اقیانوس هند و اقیانوس آرام تأثیر می‌گذارد، زیرا پکن بر چندین کشور منطقه تأثیر می‌گذارد و احتمالا آن‌ها را برای کاهش همکاری خود با آنکارا تحت فشار قرار دهد.
۴- رقابت منطقه‌ای و بین‌المللی در اقیانوس هند و آرام: منطقه هند و اقیانوسیه میزبان قدرت‌های بزرگ رقیب از جمله چین، هند و ژاپن، در کنار تلاش‌های ایالات‌متحده برای گسترش نفوذ سیاسی، اقتصادی و نظامی خود است. علاوه‌بر این، نفوذ فرانسه و بریتانیا از طریق قلمروهای خود در منطقه، همراه با تلاش استرالیا برای تقویت روابط با کشورهای جزیره برای مقابله با نفوذ چین، همچنان مهم است. روسیه نیز بخشی از این رقابت است و قصد خود را برای تقویت همکاری‌های اقتصادی و حضور نظامی‌اش در منطقه اعلام کرده که ابتکارات آنکارا و رقابت آن با این قدرت‌ها را پیچیده می‌کند.
با این حال، ترکیه برای تبدیل شدن به یک بازیگر موثر در اقیانوس هند-پاسیفیک با چالش‌های متعددی، به‌ویژه عدم‌نزدیکی جغرافیایی، اختلافات موجود با قدرت‌های بزرگ منطقه‌ای مانند هند و چین و تشدید رقابت منطقه‌ای و بین‌المللی روبه‌رو خواهد بود.
منافع ترکیه برای حضور در اقیانوس هند و آرام
در سال‌های اخیر، ترکیه به ابزارهای متعددی برای تقویت حضور خود در منطقه هند و اقیانوس آرام تکیه کرده است.
۱- معرفی راهبرد ترکیه برای هند و اقیانوسیه: در آگوست ۲۰۱۹، آنکارا چشم‌انداز خود را برای همکاری با منطقه هند و اقیانوس آرام از طریق «ابتکار آسیای جدید» که هدف آن تقویت روابط با کشورهای جنوب‌شرقی آسیا ((ASEAN) و سایر کشورهای آسیایی بوده، رونمایی کرد. این ابتکار بر چهارستون بنا شده است: بهبود روابط دولتی، گسترش تجارت بخش خصوصی، تقویت همکاری دانشگاهی و افزایش تعاملات اجتماعی.
۲- افزایش تعامل سیاسی ترکیه: ترکیه بر تقویت حضور سیاسی خود و تشدید تلاش‌های دیپلماتیک در منطقه حتی قبل از شروع ابتکار تاکید کرده است. استانبول میزبان نشست وزیران خارجه ترکیه-اقیانوس آرام در سال ۲۰۰۸ و نشست کشورهای در حال توسعه جزایر کوچک در سال ۲۰۱۴ بود. در ژوئیه ۲۰۲۰، نشستی بین وزرای خارجه ترکیه، مکزیک، اندونزی، کره‌جنوبی و استرالیا برای بحث در مورد همکاری‌های متقابل برگزار شد.
۳- تقویت پیوندها بین ترکیه و کشورهای هند و اقیانوس آرام: در نوامبر ۲۰۱۸، ترکیه با انجمن حاشیه اقیانوس هند (IORA) وضعیت «شریک گفت‌وگو» را ب‌دست آورد که آنکارا به دلیل پتانسیل آن برای تقویت روابط با کشورهای اقیانوس هند از آن استقبال کرد که دارای پتانسیل‌های متنوع و متقابل اقتصادی برای مواد اولیه و منابع انرژی است.
۴- تقویت همکاری‌های اقتصادی متقابل: تا سال ۲۰۲۱، تجارت دوجانبه بین ترکیه و منطقه به ۷۵میلیارد دلار رسید. ترکیه قراردادهای تجارت آزاد با کره‌جنوبی امضا کرد و چین به بزرگ‌ترین شریک تجاری آسیایی خود با مشارکت در چندین پروژه زیرساختی تبدیل شد. همچنین ترکیه به «ابتکار کمربند و جاده» پیوست. شرکت‌های کره‌جنوبی و ژاپنی در پروژه‌های زیربنایی بزرگ ترکیه مشارکت داشته‌اند. علاوه‌بر این، حجم تجارت بین هند و ترکیه در سال ۲۰۲۱ به ۱۰میلیارد دلار رسید و مذاکرات برای توافق تجارت آزاد یا مشارکت اقتصادی همه‌جانبه در حال انجام است. تا سال ۲۰۲۴، هند پس از چین به دومین شریک تجاری ترکیه در شرق آسیا تبدیل شد.
۵-تقویت همکاری‌های اقتصادی با کشورهای آسه‌آن: ترکیه برای کشورهای «آسه‌آن» اهمیت ویژه‌ای قائل است، زیرا در سال ۲۰۱۰ به معاهده دوستی و همکاری با «آسه‌آن» ملحق شد و در سال ۲۰۱۳ به عضویت گفت‌وگوی همکاری آسیایی درآمد که همکاری اقتصادی خود را با ۱۰کشور عضو افزایش داده است. ترکیه و سنگاپور از تجارت دوجانبه بیش از یک‌میلیارد دلار برخوردار هستند و شرکت‌های ساختمانی ترکیه در توسعه پایتخت جدید در اندونزی مشارکت دارند. یک برنامه اقدام مشترک بین آنکارا و بانکوک برای ۲۰۲۸-۲۰۲۳ تنظیم شد که هدف آن اعلام شراکت استراتژیک خود در سال ۲۰۲۷ است. اندونزی و ترکیه در سال ۲۰۲۲ یک شورای راهبردی ایجاد کردند تا به‌طور منظم در مورد موضوعات مختلف استراتژیک دوجانبه، منطقه‌ای و چندجانبه گفت‌وگو کنند.
چالش‌های آینده پیش روی آنکارا
در حالی که تحرکات ترکیه در منطقه هند و اقیانوس آرام مفید است، چندین چالش آینده احتمالا مانع توسعه آن شود.
۱- مشکلات اجرایی ابتکار «آسیای جدید»: اگرچه کشورهای منطقه از همکاری با ترکیه، به‌ویژه در حوزه‌های اقتصادی و نظامی استقبال می‌کنند، اما در صورت تضاد منافع ترکیه و آمریکا، این ابتکار می‌تواند آنکارا را در معرض فشار آمریکا قرار دهد. فاصله جغرافیایی، به‌ویژه با کشورهای جزیره‌ای کوچک در اقیانوس آرام، چالش مهمی برای تقویت همکاری‌ها ایجاد می‌کند. علاوه‌بر این، ترکیه باید قراردادهای متوقف‌شده تجارت آزاد با کشورهای «آسه‌آن» را نهایی کند.
۲- اختلافات ترکیه و هند: هرچند دیدارهای مستقیم بین رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه و نارندرا مودی، نخست‌وزیر هند رخ داده، اما این دیدارها اختلافات سیاست خارجی بین دوکشور را حل نکرده است. اتحاد ترکیه با پاکستان باعث شد تا هند سفارش ۲.۳میلیارد دلاری با شرکت کشتی‌سازی آنادولو ترکیه برای ساخت کشتی‌ها را لغو کند. حمایت ترکیه از آذربایجان در درگیری با ارمنستان نیز تنش‌ها را تشدید کرده است، البته هند روابط اقتصادی و نظامی خود را با قبرس و یونان تقویت کرده و باعث نگرانی آنکارا شده است. این اختلافات می‌تواند دهلی‌نو را به فشار بر کشورهای کوچک‌تر در هند و اقیانوس آرام که تحت نفوذ آن قرار دارند، وادار کند تا از همکاری با آنکارا فاصله بگیرند.
۳- روابط سرد با چین: با وجود افزایش حجم تجارت بین آنکارا و پکن، روابط تقریا سرد شده است. آنکارا از اویغورها در ترکستان‌شرقی حمایت می‌کند و کمک‌های بشردوستانه مداوم ارائه می‌دهد. علاوه‌بر این، ترکیه و چین در آسیای مرکزی، افغانستان و شاخ‌آفریقا رقبای یکدیگر هستند که افزایش همکاری آن‌ها را پیچیده می‌کند. این امر بر تعامل ترکیه در اقیانوس هند و اقیانوس آرام تأثیر می‌گذارد، زیرا پکن بر چندین کشور منطقه تأثیر می‌گذارد و احتمالا آن‌ها را برای کاهش همکاری خود با آنکارا تحت فشار قرار دهد.
۴- رقابت منطقه‌ای و بین‌المللی در اقیانوس هند و آرام: منطقه هند و اقیانوسیه میزبان قدرت‌های بزرگ رقیب از جمله چین، هند و ژاپن، در کنار تلاش‌های ایالات‌متحده برای گسترش نفوذ سیاسی، اقتصادی و نظامی خود است. علاوه‌بر این، نفوذ فرانسه و بریتانیا از طریق قلمروهای خود در منطقه، همراه با تلاش استرالیا برای تقویت روابط با کشورهای جزیره برای مقابله با نفوذ چین، همچنان مهم است. روسیه نیز بخشی از این رقابت است و قصد خود را برای تقویت همکاری‌های اقتصادی و حضور نظامی‌اش در منطقه اعلام کرده که ابتکارات آنکارا و رقابت آن با این قدرت‌ها را پیچیده می‌کند.
منبع: اقتصاد سرآمد
نیازمندی‌ها
عناوین روزنامههای امروز
