«گماش» یادمان دریانوردان و لنج‌سازان خلیج فارس در جزیره قشم
رویداد فرهنگی «گماش» به معنای مروارید با میزبانی جامعه محلی جزیره جهانی قشم، معرفی دریانوردان و لنج‌سازان منطقه تمدنی تنگه هرمز و خلیج فارس و پاسداشت میراث ناملموس و گنجینه‌های میراث انسانی در کارگاه لنج‌سازی روستای پی‌پشت در روزهای پنجشنبه و جمعه هفته گذشته (چهارم و پنجم بهمن‌ماه) برگزار شد.
به گزارش اقتصاددریایی، هدف از برگزاری رویداد گماش، احیای تاریخ غنی ایرانی خلیج فارس، حفظ این فرهنگ اصیل با محوریت پاسداشت گنجینه‌های انسانی حوزه دریانوردی و دانش بومی لنج‌سازی، نمایش توانمندی‌های محلی، ایجاد پل ارتباطی میان فعالان حوزه دریانوردی، تبادل تجارب و معرفی هنر و صنعت لنج‌سازی در راستای روایت ایران فرهنگی با محوریت تمدنی جزیره جهانی قشم بود.
روستای تاریخی پی‌پشت و جامعه محلی جزیره قشم در آخرین روزهای هفته گذشته میزبان رویداد فرهنگی «گماش» بودند؛ رویدادی که در طول برگزاری آن دریانوردان و لنج‌سازان منطقه تمدنی تنگه هرمز و خلیج فارس معرفی شدند. دانستن این نکته که احیا و حفظ دانش بومی - محلی یکی از موارد ۱۰گانه‌ای است که یونسکو برای ژئوپارک‌ها تعریف کرده و بحث لنج‌سازی و تکنیک دریانوردی باستانی و تاریخی از هنرهای مردم جزیره قشم محسوب می‌شود، اهمیت برگزاری رویدادی فرهنگی مانند «گماش» را بیشتر از گذشته می‌کند.
آتوسا مومنی، رئیس مرکز مطالعات منطقه‌ای پاسداری از میراث فرهنگی ناملموس در آسیای مرکزی و غربی یونسکو نیز با هدف شرکت در نخستین برنامه «گماش» (پاسداشت گنجینه‌های میراث انسانی) به جزیره قشم سفر کرد. مومنی با استقبال مدیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی سازمان منطقه آزاد و مدیر ژئوپارک جهانی قشم به جزیره وارد شد. او روز پنجشنبه در آیین سنتی عروسی یکی از جوانان جامعه محلی روستای دیرستان شرکت کرده و با سنت‌های فرهنگی و آیینی جزیره آشنا شد. همچنین روز جمعه در رویداد فرهنگی گماش به سخنرانی پرداخت.
قشم؛ کانون ارتباطات میان فرهنگی تمدن جنوب کشور
رئیس هیات‌مدیره و مدیرعامل سازمان منطقه آزاد قشم گفت: در تصویرسازی برند قشم باید گذشته و تاریخ هزاران ساله و غنی جزیره را بازیابی و مورد توجه قرار داد و یکی از این تصویرها جایگاه قشم به عنوان کانون ارتباطات میان فرهنگ تمدن ایران - اسلامی در جنوب کشور است.
عادل پیغامی روز جمعه و در نخستین و بزرگ‌ترین گردهمایی دریانوردان و لنج‌سازان با عنوان گماش در جزیره جهانی قشم بیان کرد: ارائه تصویر قشم به عنوان کانون اقتصاد دریاپایه یکی دیگر از مواردی است که در برندسازی جزیره باید مورد توجه قرار گیرد، چراکه تمامی شاخه‌های اقتصاد دریاپایه در جزیره فعال است.
مدیرعامل سازمان منطقه آزاد قشم افزود: لنج‌سازی نیز یکی از شاخه‌های مهم اقتصاد دریاپایه است که دانش و فناوری ساخت آن بیش از هزاران سال در جزیره قدمت دارد و حتی از هند نیز برای ساخت لنج به لنج‌سازان قشمی مراجعه می‌کردند و لنج‌سازان جزیره همچون مرواریدی هستند که باید شأن و منزلت آنها حفظ و در سطح ملی و بین‌المللی ارائه شود.
او تأکید کرد: قلمرو ایران فرهنگی در جنوب کشور تاکنون مورد غفلت قرار گرفته، این قلمرو تا مرزهای یمن ادامه داشته و با توجه به جایگاه مؤثر قشم در منطقه خلیج فارس، ارائه تصویر جزیره قشم به عنوان دروازه تمدن ایران فرهنگی یکی دیگر از مواردی است که باید مورد توجه قرار گیرد.
پیغامی تصریح کرد: باید تاریخ و هویت جزیره قشم را بازیابی و از این فرهنگ و دانش چندهزارساله برای ترسیم مسیر آینده استفاده کنیم، دریانوردان جزیره و دانش و فناوری دیرینه آنها نیز از جمله مواردی است که باید به منظور پاسداشت ثبت و ضبط شود.
رویداد گماش چطور برگزار شد؟
احمد مرادی، رئیس انجمن دوست‌داران میراث فرهنگی جزیره قشم نیز در گفت‌وگویی با «مانا»، با اشاره به برگزاری نخستین گردهمایی بزرگ دریانوردان و لنج‌سازان منطقه تمدنی تنگه هرمز و خلیج‌فارس با عنوان«گماش»، اظهار کرد: نخستین گردهمایی بزرگ دریانوردان و لنج‌سازان منطقه تمدنی تنگه هرمز و خلیج فارس با عنوان گماش روز جمعه در قشم برگزار شد.
وی افزود: این گردهمایی با هدف پاسداشت میراث ناملموس و گنجینه‌های میراث انسانی با حضور دکتر آتوسا مؤمنی، رئیس مرکز مطالعات منطقه‌ای پاسداری از میراث فرهنگی ناملموس در آسیای مرکزی و غربی یونسکو با همکاری معاونت فرهنگی و گردشگری سازمان منطقه آزاد قشم و با استقبال مردم و دریانوردان برگزار شد.
رئیس انجمن دوست‌داران میراث فرهنگی قشم خاطرنشان کرد: «گماش» در گویش محلی به معنای مروارید است و این گردهمایی به بهانه سیزدهمین سالروز ثبت جهانی «دانش سنتی لنج‌سازی و دریانوردی ایرانیان در خلیج فارس» در فهرست میراث ناملموس یونسکو، در کارگاه لنج‌سازی روستای تاریخی پی‌پشت جزیره جهانی قشم برگزار شد.
مرادی اضافه کرد: در حاشیه برگزاری رویداد گماش، کارگاه‌های آموزشی دریایی، کارگاه آموزشی گردشگری دریایی، فرصت‌ها و چالش‌های اقتصاد دریا پایه، آشنایی با ابزار دریانوردی ویژه کودکان و در پایان رویداد تور تجربی ویژه علاقه‌مندان به دانش لنج‌سازی و آشنایی با فرآیند ساخت لنج برگزار می‌شود.
رئیس انجمن دوست‌داران میراث فرهنگی قشم گفت: هنرمندان لنج‌ساز قشم بدون استفاده از نقشه و تنها براساس ذهنیت خود شناورهای عظیم لنج را تولید و به دل دریا‌ها می‌فرستند.
در حاشیه برگزاری نخستین رویداد فرهنگی «گماش» در جزیره قشم نیز کتاب «سفر با جهاز هوزاری» نوشته رشاد عقیلی، نویسنده، شاعر و محقق ادبی و تاریخی رونمایی شد. براساس این گزارش، در این کتاب به تاریخ شفاهی و خاطرات ماندگار سفرهای دریایی ناخداها و جاشوهای قدیم جزیره قشم پرداخته شده است.
آنطور که ایرنا در گزارشی نوشته؛ پژوهشگران میراث ناملموس، مستندنگاران، هنرجویان، دانشجویان و هنرآموزان رشته‌های گردشگری و دریانوردی در این رویداد فرهنگی با شرکت در کارگاه‌های آموزشی آشنایی با ماکت لنج‌ها، گره‌های دریایی، قصه‌گویی دریایی، گردشگری دریایی، فرصت‌ها و چالش‌های اقتصاد دریاپایه، فرآیند ساخت انواع لنج‌های چوبی و صنایع دستی مرتبط با آن آشنا شدند.
اجرای برنامه‌های جذاب آیینی، هنرهای بومی و سنتی، هنرنمایی موسیقایی، سخنرانی‌های علمی - فرهنگی و شگفتانه‌های خاطره‌ساز برای نکوداشت گنجینه های انسانی از جمله برگزاری مراسم رزیف و موسیقی محلی، آوای دریای «هویامال»، قطعه ایران دیار سربلند، روایت دریانوردان ایران، تقدیر از مفاخر دریانوردی و لنج‌سازی جزیره قشم و رونمایی از جاده دریایی ابریشم از خلیج فارس تا دریای چین و کتاب جهاز هوزاری نوشته رشاد عقیلی از دیگر برنامه‌های این رویداد فرهنگی است.
ثبت دانش و مهارت لنج‌سازی و دریانوردی در قشم به عنوان مرکز تمدن خلیج فارس در فهرست یونسکو در سال ۲۰۱۱ به منزله به رسمیت شناختن این هنر و سنت تاریخی ایران‌زمین است. این ثبت نشان‌دهنده اهمیت لنج سازی و دریانوردی در فرهنگ و هویت مردم منطقه خلیج فارس و همچنین تاکید بر حفظ و انتقال این دانش و مهارت به نسل‌های آینده محسوب می‌شود؛ میراثی که عامل اصلی شکل‌گیری ارتباطات میان فرهنگی در جنوب ایران است.
نگاهی به صنعت لنج‌سازی در خلیج فارس و قشم
صنعت لنج‌سازی از دیرباز در ایران به شیوه سنتی (ساخت شناورهای چوبی) در کرانه های خلیج فارس و دریای عمان رایج بوده و از صنایع بومی بندرهای جنوب کشور به‌شمار می‌رود. «لنج» در اصل یک قایق بزرگ موتوری با عرشه باز یا نیمه‌باز است. وجود کارگاه‌های مختلف لنج‌سازی و ایجاد مشاغل مرتبط به این صنعت در جزیره زیبای قشم، زمینه جذب و کارآفرینی برای نیروهای زیادی را در نواحی ساحلی سرزمین آب و آفتاب فراهم کرده است.
به طور کلی برخی روستاها و شهرهای بندری جزیره قشم به صید ماهی و برخی به دریانوردی و برخی دیگر مثل روستاهای «پی‌پُشت»، «گوران»، «سرریگ» در نزدیکی شهرهای «لافت» و «پی‌پُشت» به ساختن لنج معروف هستند و با حضور در این مناطق می‌توان تعداد اندکی از کارگاه‌های لنج‌سازی را دید و از نزدیک با مراحل ساخت لنج آشنا شد.
استادان صنعت لنج‌سازی در گذشته‌های نه‌چندان دور در استان هرمزگان به‌ویژه جزیره زیبای قشم نسل اندر نسل به کار ساخت لنج چوبی در انواعی با نام‌های «سماچ»، «حوری»، «سمعه»، «بیتل»، «زاروگه»، «شوعی»، «کتر»، «تشاله»، «منشوه»، «بغله»، «منجی»، «بگاره»، «کچی»، «جالبوت» و «پاکستانی» اشتغال داشته‌اند.
از لنج‌ها بیشتر برای صید و برخی برای حمل بار استفاده می‌شود که می‌توان به لنج‌های «تَرتَری»، «بوم»، «سَمبوک»، «پاکستانی» و «تشالِه» اشاره کرد که اسکله‌های باسعیدو، سلخ و سوزا از لحاظ داشتن این لنج‌ها در جزیره قشم مشهورند. شکل ظاهری لنج‌ها با هم متفاوت‌اند. به عنوان مثال «سَمبوک» دارای نوک تیز و از نوع لنج صیادی است و «بوم» دارای جثه بسیار بزرگ، قسمت جلوی آن پهن و از نوع لنج باری است.
البته لنج دارای قسمت‌های مختلفی است که هریک نامی برای خود دارند، «تَفَر» قسمت عقب لنج، «خَن» قسمت داخلی بدنه و انبار لنج، «کِوِن» یا قُمباره (اتاق ناخدا) و آشپزخانه نیز «سِلِیدون» خوانده می‌شود. ساخت یک لنج در گذشته بسیار طولانی بود ولی اکنون به کمتر از یک‌سال می رسد. در ساخت قسمت‌های مختلف لنج از چوب های مختلفی استفاده می‌شود که چوب «ساج هندی» از مهمترین آنهاست.
برای ساخت لنج، نخست اسکلت یا بِیس آن را می‌سازند و سپس ساخت قسمت‌های مختلف لنج ادامه پیدا می‌کند. وسایل ساخت لنج را نیز می‌توان از میراث‌های مادی هر مکان دانست. «اشِکِنه» یا چکش چوبی، «میشار» یا اره، «گُبان» یا تراز و میخ از وسایل اصلی صنعت لنج‌سازی است.
البته لنج به همراه خود یک خرده فرهنگ تو در تو دارد. خرده فرهنگ دریانوردی، نحوه برخورد با طبیعت و در کنار آن، دیدگاه زنان بومی نسبت به ناملایمات طبیعی، همچنین خرده فرهنگ جاشوها و ناخدا در هنگام سفرهای طولانی همه قابل تعمق هستند. به عنوان مثال مراسم بادبان‌کشی یا «هوزا» در گذشته برای پیش‌بازی ملوانان انجام می‌شد. در این مراسم سرودهایی از رنج و حوادث دریانوردی و سفرهای طولانی به آفریقا خوانده می‌شود.
آنچه بسیار مهم است لنج از لحاظ پیوستگی میراث کهن اهمیت دارد. فن لنج‌سازی، وسایل لنج‌سازی، فن دریانوردی، صیادی، آیین‌های اهالی برای روبه‌رو شدن با جاشوها، خرده فرهنگ جاشو و ناخدا در سفر و سیستم‌های اجتماعی در ساخت لنج از این جمله‌اند. دانش ساخت لنج سنتی ایرانی و دریانوردی در حوزه خلیج فارس در تاریخ ۲۷نوامبر سال ۲۰۱۱ به عنوان هشتمین اثر ناملموس ایرانی در ششمین اجلاس میراث ناملموس سازمان یونسکو که در جزیره بالی اندونزی برگزار شد، ثبت جهانی شد.
براساس آثار و شواهد به‌دست آمده از بندرگاه‌های تاریخی ایران در سواحل خلیج فارس مشخص شده است که ایرانیان دست‌کم از زمان ایلامیان از سواحل خلیج فارس بهره‌گیری‌های مختلف داشته‌اند. هنوز هم در بسیاری از شهرهای استان بوشهر و هرمزگان صنعت سنتی لنج سازی، تجارت و دریانوردی با لنج برقرار است و لنج سازان (گلافان)، دانش این صنعت را نسل به نسل در خانواده ها از پدر به پسر منتقل کرده‌اند.
روستای تاریخی پی‌پشت و جامعه محلی جزیره قشم در آخرین روزهای هفته گذشته میزبان رویداد فرهنگی «گماش» بودند؛ رویدادی که در طول برگزاری آن دریانوردان و لنج‌سازان منطقه تمدنی تنگه هرمز و خلیج فارس معرفی شدند. دانستن این نکته که احیا و حفظ دانش بومی - محلی یکی از موارد ۱۰گانه‌ای است که یونسکو برای ژئوپارک‌ها تعریف کرده و بحث لنج‌سازی و تکنیک دریانوردی باستانی و تاریخی از هنرهای مردم جزیره قشم محسوب می‌شود، اهمیت برگزاری رویدادی فرهنگی مانند «گماش» را بیشتر از گذشته می‌کند.
آتوسا مومنی، رئیس مرکز مطالعات منطقه‌ای پاسداری از میراث فرهنگی ناملموس در آسیای مرکزی و غربی یونسکو نیز با هدف شرکت در نخستین برنامه «گماش» (پاسداشت گنجینه‌های میراث انسانی) به جزیره قشم سفر کرد. مومنی با استقبال مدیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی سازمان منطقه آزاد و مدیر ژئوپارک جهانی قشم به جزیره وارد شد. او روز پنجشنبه در آیین سنتی عروسی یکی از جوانان جامعه محلی روستای دیرستان شرکت کرده و با سنت‌های فرهنگی و آیینی جزیره آشنا شد. همچنین روز جمعه در رویداد فرهنگی گماش به سخنرانی پرداخت.
قشم؛ کانون ارتباطات میان فرهنگی تمدن جنوب کشور
رئیس هیات‌مدیره و مدیرعامل سازمان منطقه آزاد قشم گفت: در تصویرسازی برند قشم باید گذشته و تاریخ هزاران ساله و غنی جزیره را بازیابی و مورد توجه قرار داد و یکی از این تصویرها جایگاه قشم به عنوان کانون ارتباطات میان فرهنگ تمدن ایران - اسلامی در جنوب کشور است.
عادل پیغامی روز جمعه و در نخستین و بزرگ‌ترین گردهمایی دریانوردان و لنج‌سازان با عنوان گماش در جزیره جهانی قشم بیان کرد: ارائه تصویر قشم به عنوان کانون اقتصاد دریاپایه یکی دیگر از مواردی است که در برندسازی جزیره باید مورد توجه قرار گیرد، چراکه تمامی شاخه‌های اقتصاد دریاپایه در جزیره فعال است.
مدیرعامل سازمان منطقه آزاد قشم افزود: لنج‌سازی نیز یکی از شاخه‌های مهم اقتصاد دریاپایه است که دانش و فناوری ساخت آن بیش از هزاران سال در جزیره قدمت دارد و حتی از هند نیز برای ساخت لنج به لنج‌سازان قشمی مراجعه می‌کردند و لنج‌سازان جزیره همچون مرواریدی هستند که باید شأن و منزلت آنها حفظ و در سطح ملی و بین‌المللی ارائه شود.
او تأکید کرد: قلمرو ایران فرهنگی در جنوب کشور تاکنون مورد غفلت قرار گرفته، این قلمرو تا مرزهای یمن ادامه داشته و با توجه به جایگاه مؤثر قشم در منطقه خلیج فارس، ارائه تصویر جزیره قشم به عنوان دروازه تمدن ایران فرهنگی یکی دیگر از مواردی است که باید مورد توجه قرار گیرد.
پیغامی تصریح کرد: باید تاریخ و هویت جزیره قشم را بازیابی و از این فرهنگ و دانش چندهزارساله برای ترسیم مسیر آینده استفاده کنیم، دریانوردان جزیره و دانش و فناوری دیرینه آنها نیز از جمله مواردی است که باید به منظور پاسداشت ثبت و ضبط شود.
رویداد گماش چطور برگزار شد؟
احمد مرادی، رئیس انجمن دوست‌داران میراث فرهنگی جزیره قشم نیز در گفت‌وگویی با «مانا»، با اشاره به برگزاری نخستین گردهمایی بزرگ دریانوردان و لنج‌سازان منطقه تمدنی تنگه هرمز و خلیج‌فارس با عنوان«گماش»، اظهار کرد: نخستین گردهمایی بزرگ دریانوردان و لنج‌سازان منطقه تمدنی تنگه هرمز و خلیج فارس با عنوان گماش روز جمعه در قشم برگزار شد.
وی افزود: این گردهمایی با هدف پاسداشت میراث ناملموس و گنجینه‌های میراث انسانی با حضور دکتر آتوسا مؤمنی، رئیس مرکز مطالعات منطقه‌ای پاسداری از میراث فرهنگی ناملموس در آسیای مرکزی و غربی یونسکو با همکاری معاونت فرهنگی و گردشگری سازمان منطقه آزاد قشم و با استقبال مردم و دریانوردان برگزار شد.
رئیس انجمن دوست‌داران میراث فرهنگی قشم خاطرنشان کرد: «گماش» در گویش محلی به معنای مروارید است و این گردهمایی به بهانه سیزدهمین سالروز ثبت جهانی «دانش سنتی لنج‌سازی و دریانوردی ایرانیان در خلیج فارس» در فهرست میراث ناملموس یونسکو، در کارگاه لنج‌سازی روستای تاریخی پی‌پشت جزیره جهانی قشم برگزار شد.
مرادی اضافه کرد: در حاشیه برگزاری رویداد گماش، کارگاه‌های آموزشی دریایی، کارگاه آموزشی گردشگری دریایی، فرصت‌ها و چالش‌های اقتصاد دریا پایه، آشنایی با ابزار دریانوردی ویژه کودکان و در پایان رویداد تور تجربی ویژه علاقه‌مندان به دانش لنج‌سازی و آشنایی با فرآیند ساخت لنج برگزار می‌شود.
رئیس انجمن دوست‌داران میراث فرهنگی قشم گفت: هنرمندان لنج‌ساز قشم بدون استفاده از نقشه و تنها براساس ذهنیت خود شناورهای عظیم لنج را تولید و به دل دریا‌ها می‌فرستند.
در حاشیه برگزاری نخستین رویداد فرهنگی «گماش» در جزیره قشم نیز کتاب «سفر با جهاز هوزاری» نوشته رشاد عقیلی، نویسنده، شاعر و محقق ادبی و تاریخی رونمایی شد. براساس این گزارش، در این کتاب به تاریخ شفاهی و خاطرات ماندگار سفرهای دریایی ناخداها و جاشوهای قدیم جزیره قشم پرداخته شده است.
آنطور که ایرنا در گزارشی نوشته؛ پژوهشگران میراث ناملموس، مستندنگاران، هنرجویان، دانشجویان و هنرآموزان رشته‌های گردشگری و دریانوردی در این رویداد فرهنگی با شرکت در کارگاه‌های آموزشی آشنایی با ماکت لنج‌ها، گره‌های دریایی، قصه‌گویی دریایی، گردشگری دریایی، فرصت‌ها و چالش‌های اقتصاد دریاپایه، فرآیند ساخت انواع لنج‌های چوبی و صنایع دستی مرتبط با آن آشنا شدند.
اجرای برنامه‌های جذاب آیینی، هنرهای بومی و سنتی، هنرنمایی موسیقایی، سخنرانی‌های علمی - فرهنگی و شگفتانه‌های خاطره‌ساز برای نکوداشت گنجینه های انسانی از جمله برگزاری مراسم رزیف و موسیقی محلی، آوای دریای «هویامال»، قطعه ایران دیار سربلند، روایت دریانوردان ایران، تقدیر از مفاخر دریانوردی و لنج‌سازی جزیره قشم و رونمایی از جاده دریایی ابریشم از خلیج فارس تا دریای چین و کتاب جهاز هوزاری نوشته رشاد عقیلی از دیگر برنامه‌های این رویداد فرهنگی است.
ثبت دانش و مهارت لنج‌سازی و دریانوردی در قشم به عنوان مرکز تمدن خلیج فارس در فهرست یونسکو در سال ۲۰۱۱ به منزله به رسمیت شناختن این هنر و سنت تاریخی ایران‌زمین است. این ثبت نشان‌دهنده اهمیت لنج سازی و دریانوردی در فرهنگ و هویت مردم منطقه خلیج فارس و همچنین تاکید بر حفظ و انتقال این دانش و مهارت به نسل‌های آینده محسوب می‌شود؛ میراثی که عامل اصلی شکل‌گیری ارتباطات میان فرهنگی در جنوب ایران است.
نگاهی به صنعت لنج‌سازی در خلیج فارس و قشم
صنعت لنج‌سازی از دیرباز در ایران به شیوه سنتی (ساخت شناورهای چوبی) در کرانه های خلیج فارس و دریای عمان رایج بوده و از صنایع بومی بندرهای جنوب کشور به‌شمار می‌رود. «لنج» در اصل یک قایق بزرگ موتوری با عرشه باز یا نیمه‌باز است. وجود کارگاه‌های مختلف لنج‌سازی و ایجاد مشاغل مرتبط به این صنعت در جزیره زیبای قشم، زمینه جذب و کارآفرینی برای نیروهای زیادی را در نواحی ساحلی سرزمین آب و آفتاب فراهم کرده است.
به طور کلی برخی روستاها و شهرهای بندری جزیره قشم به صید ماهی و برخی به دریانوردی و برخی دیگر مثل روستاهای «پی‌پُشت»، «گوران»، «سرریگ» در نزدیکی شهرهای «لافت» و «پی‌پُشت» به ساختن لنج معروف هستند و با حضور در این مناطق می‌توان تعداد اندکی از کارگاه‌های لنج‌سازی را دید و از نزدیک با مراحل ساخت لنج آشنا شد.
استادان صنعت لنج‌سازی در گذشته‌های نه‌چندان دور در استان هرمزگان به‌ویژه جزیره زیبای قشم نسل اندر نسل به کار ساخت لنج چوبی در انواعی با نام‌های «سماچ»، «حوری»، «سمعه»، «بیتل»، «زاروگه»، «شوعی»، «کتر»، «تشاله»، «منشوه»، «بغله»، «منجی»، «بگاره»، «کچی»، «جالبوت» و «پاکستانی» اشتغال داشته‌اند.
از لنج‌ها بیشتر برای صید و برخی برای حمل بار استفاده می‌شود که می‌توان به لنج‌های «تَرتَری»، «بوم»، «سَمبوک»، «پاکستانی» و «تشالِه» اشاره کرد که اسکله‌های باسعیدو، سلخ و سوزا از لحاظ داشتن این لنج‌ها در جزیره قشم مشهورند. شکل ظاهری لنج‌ها با هم متفاوت‌اند. به عنوان مثال «سَمبوک» دارای نوک تیز و از نوع لنج صیادی است و «بوم» دارای جثه بسیار بزرگ، قسمت جلوی آن پهن و از نوع لنج باری است.
البته لنج دارای قسمت‌های مختلفی است که هریک نامی برای خود دارند، «تَفَر» قسمت عقب لنج، «خَن» قسمت داخلی بدنه و انبار لنج، «کِوِن» یا قُمباره (اتاق ناخدا) و آشپزخانه نیز «سِلِیدون» خوانده می‌شود. ساخت یک لنج در گذشته بسیار طولانی بود ولی اکنون به کمتر از یک‌سال می رسد. در ساخت قسمت‌های مختلف لنج از چوب های مختلفی استفاده می‌شود که چوب «ساج هندی» از مهمترین آنهاست.
برای ساخت لنج، نخست اسکلت یا بِیس آن را می‌سازند و سپس ساخت قسمت‌های مختلف لنج ادامه پیدا می‌کند. وسایل ساخت لنج را نیز می‌توان از میراث‌های مادی هر مکان دانست. «اشِکِنه» یا چکش چوبی، «میشار» یا اره، «گُبان» یا تراز و میخ از وسایل اصلی صنعت لنج‌سازی است.
البته لنج به همراه خود یک خرده فرهنگ تو در تو دارد. خرده فرهنگ دریانوردی، نحوه برخورد با طبیعت و در کنار آن، دیدگاه زنان بومی نسبت به ناملایمات طبیعی، همچنین خرده فرهنگ جاشوها و ناخدا در هنگام سفرهای طولانی همه قابل تعمق هستند. به عنوان مثال مراسم بادبان‌کشی یا «هوزا» در گذشته برای پیش‌بازی ملوانان انجام می‌شد. در این مراسم سرودهایی از رنج و حوادث دریانوردی و سفرهای طولانی به آفریقا خوانده می‌شود.
آنچه بسیار مهم است لنج از لحاظ پیوستگی میراث کهن اهمیت دارد. فن لنج‌سازی، وسایل لنج‌سازی، فن دریانوردی، صیادی، آیین‌های اهالی برای روبه‌رو شدن با جاشوها، خرده فرهنگ جاشو و ناخدا در سفر و سیستم‌های اجتماعی در ساخت لنج از این جمله‌اند. دانش ساخت لنج سنتی ایرانی و دریانوردی در حوزه خلیج فارس در تاریخ ۲۷نوامبر سال ۲۰۱۱ به عنوان هشتمین اثر ناملموس ایرانی در ششمین اجلاس میراث ناملموس سازمان یونسکو که در جزیره بالی اندونزی برگزار شد، ثبت جهانی شد.
براساس آثار و شواهد به‌دست آمده از بندرگاه‌های تاریخی ایران در سواحل خلیج فارس مشخص شده است که ایرانیان دست‌کم از زمان ایلامیان از سواحل خلیج فارس بهره‌گیری‌های مختلف داشته‌اند. هنوز هم در بسیاری از شهرهای استان بوشهر و هرمزگان صنعت سنتی لنج سازی، تجارت و دریانوردی با لنج برقرار است و لنج سازان (گلافان)، دانش این صنعت را نسل به نسل در خانواده ها از پدر به پسر منتقل کرده‌اند.
منبع: اقتصاد سرآمد
نیازمندی‌ها
عناوین روزنامههای امروز
