بوق خبر - برخی اصطلاحات حوزه روانشناسی همچون واژهی سایکوپات (Psychopath) باعث سردرگمی میشوند. این کلمه گرچه معمولاً در وصف افرادی به کار میرود که از یک بیماری روانی رنج میبرند، اما سایکوپات رسماً یک بیماری روانی نیست.
سایکوپات در علم روانشناسی در حقیقت به معنای اختلال شخصیت ضد اجتماعی (Antisocial Personality Disorder) است. این واژه در وصف کسانی به کار میرود که در رفتار خود الگوهایی از بازی دادن دیگران و بی احترامی به آنها دارند.
موضوعی که میتواند دربارهی اختلال شخصیت ضد اجتماعی گیج کننده باشد، واژهی «ضد اجتماعی» است.
بیشتر افراد ممکن است تصور کنند این کلمه در وصف افرادی به کار میرود که کم حرف، گوشه گیر، منزوی و ... هستند. با این حال، در اختلال شخصیت ضد اجتماعی اینگونه نیست و منظور از «ضد اجتماعی» کسی است که بر ضد جامعه، قوانین و دیگر رفتارهایی است که متداول ترند.
از آنجایی که سایکوپات رسماً یک بیماری روانی نیست، به علائم شخصیت ضد اجتماعی میپردازیم. برخی از علائم رایجتر این اختلال عبارتند از:
بی مسئولیتی اجتماعی
بی اعتنایی به حقوق دیگران یا نقض آن
ناتوانی از تشخیص درست و غلط
دشوار بودن ابراز پشیمانی یا همدلی
گرایش به دروغگویی در اغلب اوقات
بازی دادن و آزار دادن دیگران
مشکلات تکرار شونده با قانون
بی اعتنایی همیشگی نسبت به ایمنی و مسئولیت
میل به ریسک کردن
داشتن رفتار بی پروا و فریبکاری به همراه دروغگویی مکرر
افرادی که چنین رفتاری از خود نشان میدهند ممکن است نه روابط عمیق عاطفی داشته و نه چنین روابطی جذابیت زیادی برایشان داشته باشد. همچنین ممکن است بسیار پرخاشگر بوده و گاهی خشم زیادی داشته باشند.
علاوه بر این، برای افراد مبتلا به اختلال شخصیت ضد اجتماعی مهم نیست که برای دیگران آزاردهنده هستند یا خیر. این افراد رفتارهای تکانشی دارند، بدرفتارند و احساس پشیمانی نمیکنند. در اختلال شخصیت ضد اجتماعی، بدرفتاری لزوماً به معنای خشونت نیست.
علاوه بر نشانهها و رفتارهای ذکر شده، موارد دیگری هم در رابطه با اختلال شخصیت ضد اجتماعی وجود دارد:
این اختلال در مردان بیشتر از زنان وجود دارد.
برای تشخیص اختلال شخصیت ضد اجتماعی باید دست کم ۱۸ سال داشته باشید. اما برخی افراد از سن ۱۱ سالگی نشانههایی از اختلال سلوک (Conduct Disorder) از خود نشان میدهند که ممکن است از علائم اولیهی اختلال شخصیت ضد اجتماعی باشد.
این اختلال یک بیماری مزمن است که از قرار معلوم با بالا رفتن سن پیشرفت میکند.
نرخ مرگ و میر در افراد مبتلا به اختلال شخصیت ضد اجتماعی به خاطر رفتارشان بالاتر است.
از آنجایی که سایکوپاتی رسماً یک اختلال روانی نیست، بیماریای که کارشناسان آن را تشخیص میدهند اختلال شخصیت ضد اجتماعی است. پیش از آنکه به سراغ معیارهایی برویم که از آنها برای تشخیص اختلال شخصیت ضد اجتماعی استفاده میشود، باید بدانید که تشخیص و درمان این اختلال با چالشهای خاصی همراه است.
درمان اختلال شخصیت ضد اجتماعی میتواند دشوار باشد، چون فردی که به کمک نیاز دارد خود معتقد است مشکلی در رفتارش وجود ندارد. در نتیجه، این افراد به ندرت پی درمان میروند.
با این حال، بر اساس دستورالعملهای وضع شدهای که از آنها برای تشخیص اختلال شخصیت ضد اجتماعی استفاده میشود، این رفتار معمولاً تا پیش از ۱۵ سالگی یا در سالهای نوجوانی آغاز میشود.
با این حال، تشخیص واقعی اختلال از سن ۱۸ سالگی صورت میگیرد. اغلب افراد مبتلا به این اختلال، بدترین رفتار را در سالهای پایانی دوران نوجوانی خود، طی دههی بیست زندگی شان دارند.
فرد متخصص برای داشتن یک تشخیص مناسب، دست به یک ارزیابی روانشناختی کامل میزند. در این فرآیند، فرد متخصص افکار، احساسات، الگوهای رفتاری و روابط شخص را مورد ارزیابی قرار میدهد. نشانهها بعد از تشخیص با علائم اختلال شخصیت ضد اجتماعی مقایسه میشوند.
فرد متخصص سابقهی پزشکی شخص را هم بررسی میکند. این ارزیابی کامل گامی حیاتی به شمار میرود چرا که افراد مبتلا به اختلال شخصیت ضد اجتماعی معمولاً علاوه بر آن به دیگر اختلالات روانی و اعتیادی هم دچار هستند.
از آنجایی که تشخیص واقعی این اختلال تا پیش از ۱۸ سالگی ممکن نیست، نوجوانها و جوانهایی که علائمی مشابه اختلال شخصیت ضد اجتماعی از خود بروز میدهند، اغلب وجود اختلال سلوک یا اختلال نافرمانی مقابله جویانه (Oppositional Defiant Disorder) در آنها مورد ارزیابی قرار میگیرد.
مانند بسیاری از دیگر اصطلاحات حوزهی روانشناسی، سایکوپات و سوسیوپات یا همان اجتماع ستیز، اغلب به جای هم استفاده میشوند. دلیلش هم ساده است. چون سوسیوپات یا اجتماع ستیز رسماً یک بیماری روانی نیست و همچون سایکوپات در زیر چتر اختلال شخصیت ضد اجتماعی قرار میگیرد. هیچ تفاوت بالینیای میان این دو وجود ندارد.
برخی افراد تصور میکنند شدت بیماری در این دو اختلال باهم متفاوت است، اما اینگونه نیست. آنها فکر میکنند سایکوپاتی نوع شدیدتر سوسیوپاتی یا اجتماع ستیزی است که تصور کاملاً اشتباهی است.
اما هم سایکوپات و هم سوسیوپات دو واژه یا شیوه هستند که در وصف اختلال شخصیت ضد اجتماعی به کار میروند. رفتارهایی که در هر دوی آنها دیده میشود در دسته بندی علائم اختلال شخصیت ضد اجتماعی قرار میگیرند.